Renee van Hest en Bas Haan
Renee van Hest en Bas Haan
Het kabinet heroverweegt de rol die staatsbedrijf Gasunie moet en mag spelen bij de ontwikkeling van miljardenprojecten op het gebied van waterstof. Gasunie werkte tot nu toe als overheidspartij samen met Shell en andere bedrijven aan vergaande plannen om in Groningen een waterstofeconomie van de grond te krijgen.
In dat project, NortH2, zouden de verschillende partijen een consortium oprichten om samen het grootste waterstofproject van West-Europa te realiseren.
Gasunie zei eerder tegen Nieuwsuur dat NortH2 uiteindelijk één rechtspersoon zou worden, mogelijk een bv. Dan zou een overheidspartij zich juridisch en economisch verbinden aan commerciële bedrijven.
Uit een brief die staatssecretaris Dilan Yeşilgöz vrijdag naar de Kamer stuurt, blijkt dat de oprichting van zo'n consortium op losse schroeven komt te staan.
Mega-waterstoffabriek
In NortH2 moeten duizenden windmolens boven de Waddeneilanden de stroom gaan leveren voor een nieuw te bouwen mega-waterstoffabriek in Eemshaven. Die waterstof zou dan via de omgebouwde gasleidingen van staatsbedrijf Gasunie verspreid kunnen worden naar de Nederlandse en zelfs internationale grootindustrie.
Nieuwsuur berichtte in oktober uitgebreid over de ontwikkeling van die waterstofeconomie:
Kern van de berichtgeving was dat politieke en maatschappelijke partijen van links tot rechts zó enthousiast waren over de kansen en de mogelijkheden van die waterstofeconomie, dat er gebrek was aan een kritische blik. Een "sprong in het duister", noemde hoogleraar Staatsrecht Paul Bovend'Eert het.
Met name wat betreft de rol van staatsbedrijf Gasunie. Want kan een staatsbedrijf wel zo innig met commerciële partijen als Shell samenwerken zonder het algemeen belang uit het oog te verliezen?
Meer voorwaarden
Ook Gasunie zelf waarschuwde in die uitzending voor de risico's. Het staatsbedrijf deed een beroep op de politiek om meer randvoorwaarden aan samenwerking te eisen, voor er miljarden zouden worden toegezegd. Als er vanuit het kabinet niet genoeg eisen aan het bedrijfsleven gesteld zouden worden, zouden miljarden euro's aan publiek geld onevenredig ten gunste van het bedrijfsleven kunnen komen.
Gasunie waarschuwde zelfs voor eventuele monopolieposities, bijvoorbeeld in het geval van windmolenparken op zee. Ook bleek uit de Nieuwsuur-uitzending dat ambtenaren van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat (EZK) achter de schermen waarschuwden voor te veel 'marktmacht' voor bedrijven als Shell.
Vergaande brief
Na de uitzending vroeg een ruime Kamermeerderheid om meer informatie en een onafhankelijk onderzoek. Vooruitlopend op een technische briefing van de Tweede Kamer en een onafhankelijk onderzoek dat de staatssecretaris van EZK daarop toezegde, schrijft de staatssecretaris nu een vergaande brief aan de Kamer.
Daarin schrijft ze over de rol van Gasunie: "De onafhankelijkheid van Gasunie als toekomstig netbeheerder en het gelijke speelveld tussen partijen mag hierdoor echter niet ter discussie komen te staan. Daarom heb ik Gasunie, als partij die beschikt over veel waardevolle kennis over waterstof en het energiesysteem, gevraagd om te heroverwegen op welke wijze zij vanuit haar toekomstige rol als onafhankelijk netbeheerder waterstof kan samenwerken met initiatieven zoals NortH2 en SeaH2Land."
