Een ruime meerderheid van de Tweede Kamer wil meer grip op de overheidsplannen voor een groene waterstofeconomie. Tot nu toe heeft de Kamer nauwelijks meegepraat over de invulling van toekomstige waterstofprojecten waar miljarden aan overheidsgeld mee gemoeid zijn, bleek onlangs uit onderzoek van Nieuwsuur.
Kamerleden willen veel meer betrokken worden bij die plannen. VVD-Kamerlid Silvio Erkens: "We hebben als Kamer altijd opgeroepen tot snelheid bij het overstappen op waterstof voor de industrie, voor zwaar transport. Maar we moeten met elkaar de discussie voeren over de rol van de overheid daarin."
'Monopolie dreigt'
Het kabinet wil in de toekomst aardgas vervangen door waterstof, geproduceerd met windenergie op zee. Vorige maand berichtte Nieuwsuur dat achter de schermen daarvoor al veel meer plannen bestaan dan de Kamer weet.
De Gasunie, het staatsbedrijf dat samen met marktpartijen als Shell vol inzet op miljarden kostende waterstofprojecten en daarvoor overheidssteun vraagt, kwam in Nieuwsuur zelf met een waarschuwing: als de politiek - kabinet en Tweede Kamer - zich niet veel actiever bemoeit met deze projecten, dreigt de overheid de grip op de markt te verliezen en kunnen zelfs marktmonopolies ontstaan.
In reactie op de berichtgeving vraagt de Kamer nu om een technische briefing, waarin specialisten van het ministerie van Economische Zaken de Kamer bijpraten over de waterstofplannen. Daarnaast vragen alle fracties, op FvD en de PVV na, het kabinet in een motie om een onafhankelijk onderzoek naar de marktordening: wie het waar voor het zeggen krijgt bij de energietransitie naar waterstof, de overheid of het bedrijfsleven.
Nieuwsuur dook maandenlang in de waterstofplannen van de overheid. Kijk hier hoe dat onderzoek tot stand kwam en wat het opleverde:
Veruit het grootste waterstofproject van Nederland en Noordwest-Europa, is NortH2 in Groningen. Dat moet de oude aardgasindustrie vervangen door waterstof. Voor de benodigde energie moeten vele honderden windmolens komen op zee. In het project werkt de Gasunie samen met het havenbedrijf Groningen Seaports en Shell, Equinor (een Noors energiebedrijf) en RWE (een Duits energiebedrijf) in een consortium.
De energievoorziening is van dermate groot belang dat we daar altijd wat over te zeggen moeten hebben.
Uit het onderzoek van Nieuwsuur bleek dat ook ambtenaren van het ministerie van Economische Zaken zich zorgen maken over de machtspositie van de energiebedrijven en de rol van het staatsbedrijf Gasunie in dit project. Het ministerie heeft de Kamer niets over die zorgen verteld.
Volgens het ministerie hoeft het de Kamer ook niet te informeren over NortH2. De reden: het is geen overheidsproject, maar een commercieel project van een marktconsortium. Maar daar neemt de Kamer geen genoegen mee.
"Dat is natuurlijk feitelijk onjuist", zegt Kamerlid Lammert van Raan (Partij voor de Dieren). Hij kwam met het initiatief voor de technische briefing. "Als in het consortium een staatsbedrijf als de Gasunie zit, dan doe je per definitie als Staat mee. Maar los daarvan, zelfs al zouden er alleen marktpartijen in dat consortium zitten, dan nog is de energievoorziening van dermate groot belang dat we daar natuurlijk altijd wat over te zeggen moeten hebben."
VVD-Kamerlid Erkens diende de motie voor een onafhankelijk onderzoek samen met CDA en D66 in. "Voor zulke grootschalige projecten heb je overheid en het bedrijfsleven nodig. Maar je moet wél duidelijke regels hebben hoe die partijen zich tot elkaar verhouden om te zorgen dat het publieke belang altijd geborgd blijft, want een bedrijf heeft natuurlijk een andere prikkel dan de overheid."
Nieuw Fyra-debacle voorkomen
Ook de Algemene Rekenkamer waarschuwde vorige maand in Nieuwsuur op basis van eerdere eigen onderzoeken dat de Kamer mee moet praten en op de hoogte gehouden moet worden bij dit soort grote projecten. In het verleden leidde financiële onduidelijkheid bij bijvoorbeeld de Fyra, tot miljardenverliezen. "Het patroon van niet het hele financiële verhaal vertellen, dat moet je doorbreken", zei Rekenkamer-president Arno Visser.
