'Moderniseer Indië-herdenking, verhaal van Indonesiërs wordt verwaarloosd'

• Karel Ornstein

  verslaggever

De jaarlijkse Indië-herdenking moet worden gemoderniseerd. Het leed van Indonesiërs in de Tweede Wereldoorlog krijgt nu te weinig aandacht, vinden verschillende prominenten met een Indisch verleden.

"We zijn zo'n diverse samenleving geworden dat we echt moeten kijken hoe we deze herdenking geschikt maken voor iedereen en dat iedereen zich daarin thuis voelt", zegt publicist Lara Nuberg tegen Nieuwsuur.

Bij het Indisch monument in Den Haag wordt elk jaar op 15 augustus het officiële einde van de Tweede Wereldoorlog herdacht. Het is de dag dat Japan capituleerde. Er wordt stilgestaan bij alle slachtoffers van de Japanse bezetting van Nederlands-Indië. Nuberg, oud-minister Ben Bot en acteur Thom Hoffman vinden dat de plechtigheid niet meer van deze tijd is en anders moet.

"Je moet luisteren naar de stemmen die nu klinken in de maatschappij", zegt Hoffman. "Het gaat over Black Lives Matter, het gaat over racisme. Je moet daar een antwoord op geven en dat betekent dat je de manier waarop je herdenkt zal moeten aanpassen."

Tussen 1941 en 1945 leden miljoenen in de door Japan veroverde gebieden in Oost-Azië onder het Japanse schrikbewind: er was geweld, honger, terreur en vernedering. Tienduizenden Nederlanders in Nederlands-Indië werden vastgezet in interneringskampen.

Oud-minister van Buitenlandse Zaken Ben Bot zat als kind in een Jappenkamp. Maar ook hij vindt dat de herdenking zich meer moet richten op het verhaal van de Indonesiërs. "Die groep is tot nu toe een beetje verwaarloosd."

Hij vindt dat het lot van de romusha's, Indonesische dwangarbeiders die werkten voor de Japanners, veel nadrukkelijker benoemd moet worden. Tienduizenden van hen kwamen om bij onder meer de aanleg van spoorlijnen.

Koloniale symbolen

Kritiek is er ook op de symbolen die verwijzen naar het Nederlands koloniale verleden. Zo vormen soldaten van het Regiment van Heutsz bij de herdenking een erewacht. Terwijl de naamgever van het regiment rond 1900 een leidende rol speelde in de bloederige oorlog in de provincie Atjeh.

Nuberg: "Het Van Heutsz-regiment speelt een grote symbolische rol tijdens de plechtigheid. Dat is heel dubbel want Van Heutsz heeft tienduizenden slachtoffers gemaakt. Niet onder de Nederlandse bevolking, maar onder de bevolking van Indonesië."

Oud-minister Bot vindt dat de rol van het regiment "op termijn" best kan verdwijnen. "We hoeven niet eeuwig te blijven vasthouden aan iets wat voor veel mensen van betekenis is. Voer daar gesprekken over met de KNIL-veteranen en militairen: moet het op deze manier of zou je het door iets anders kunnen vervangen wat van gelijke waarde is?"

Over de geschiedenis van Nederlands-Indië heeft Thom Hoffman recent een fotoboek gepubliceerd. De foto's zijn op dit moment te zien in het Wereldmuseum in Rotterdam.