Tweede Kamerleden reageren verbijsterd op de reclame-uitingen van het eerste commerciële bedrijf voor lichaamsdonatie in Nederland. Uit onderzoek van Nieuwsuur blijkt dat dit bedrijf, RISE Labs, sinds vorig jaar Nederlanders oproept om hun lichaam te doneren aan de wetenschap, wat inmiddels door vier mensen is gedaan.
Het bedrijf adverteert met een 'budgetuitvaart' en presenteert lichaamsdonatie als 'goedkoopste optie' bij de dood. "Lichaamsdonatie is niet alleen een uitvaart met een goed doel, maar ook een betaalbare uitvaart als alternatief voor een crematie of begrafenis", staat op de website.
RISE Labs biedt op de website ook een overzicht van de verschillen in kosten. "Een gemiddelde uitvaart kost al snel tussen de 5000 en 8000 euro. Dat kan voor u of uw nabestaanden een behoorlijke last zijn. Indien u of uw nabestaanden geen behoefte hebben aan een uitvaartplechtigheid en een rouwkaart, dan zijn er [bij ons] helemaal geen kosten."
Op diezelfde pagina staat een tabel waarin de kosten van begraven, cremeren en donatie worden vergeleken:
Kamerlid Harry van der Molen van het CDA noemt de manier van reclame maken onethisch. "Dit zijn Amerikaanse praktijken. Het moederbedrijf van deze organisatie is ook vanwege dat soort praktijken in opspraak geraakt. We willen in Nederland geen handel in lichaamsdelen. Dat willen we niet als het om organen gaat en ook niet na het overlijden. Als je dan een soort financieel voordeel voor donoren laat zien, dat is echt een no-go wat het CDA betreft."
Zijn collega Ockje Tellegen van de VVD zet ook vraagtekens bij de advertenties. "We hebben niet voor niets in Nederland strikte wetgeving als het gaat om donaties, dat doen we vanuit de overtuiging dat je iets wil doen voor de ander of voor de wetenschap. Hier zit duidelijk een ander verhaal achter, er wordt gesproken over een budgetuitvaart. Je kunt je afvragen of mensen hier dan om de juiste reden een afweging maken."
Ronald Bleys, bestuurslid bij de Nederlandse Anatomen Vereniging, zegt dat financiële overwegingen geen rol mogen spelen bij lichaamsdonatie. "Het is een ethisch besef dat mensen ervoor kiezen om hun lichaam te doneren aan de wetenschap en daar een speciaal doel mee voor ogen hebben. Dan zijn financiën het laatste waar je over spreekt en over denkt."
In deze video (uit 2018) leggen we uit hoe de (Amerikaanse) handel in lichaamsdelen in zijn werk gaat en wat die handel de betrokken bedrijven oplevert:
Nieuwsuur vroeg aan RISE Labs wat het bedrijf precies met de gedoneerde lichamen doet, maar kreeg geen antwoord op die vraag. Volgens het ministerie van Volksgezondheid gaan de lichamen naar universiteiten, farmaceuten en bedrijven in de medische technologie. Maar Nederlandse universiteiten zeggen niet met het bedrijf samen te werken.
"Ik vind het onbestaanbaar dat het bedrijf zo reageert", zegt Van der Molen. "Een bedrijf moet altijd duidelijkheid geven over wie hun klanten zijn. Mensen doneren hun lichaam, dan wil je weten waar dat terecht kan komen."
Verbieden of niet?
Corinne Ellemeet van GroenLinks vindt dat commerciële activiteiten überhaupt niet thuishoren bij lichaamsdonatie. "Dit hoort iets te zijn dat gedaan wordt door publieke instellingen waar geen enkel commercieel belang bij speelt."
Ellemeet wil dat minister Hugo de Jonge (CDA) ingrijpt en commerciële lichaamsdonatie helemaal verbiedt. Coalitiepartij VVD wil zo ver niet gaan. "Als commerciële activiteiten heel erg ten dienste zijn van de wetenschap, innovatie en vooruitgang, ben ik daar op voorhand niet op tegen", zegt Ockje Tellegen van die partij.
Wel vindt ze dat er duidelijke regels moeten zijn waarbinnen het bedrijf moet opereren. Daar sluit Harry van der Molen (CDA) zich bij aan. "We pleiten voor strenge regels als het gaat om lichamen die worden gedoneerd. Als we nu ook commerciële bedrijven krijgen die diensten kunnen gaan verlenen wordt de noodzaak voor wettelijke regels nog groter."
Minister De Jonge zegt in een reactie te werken aan nieuwe wetgeving waarin duidelijker wordt vastgelegd wat er wel en niet mag bij lichaamsdonatie. In die wetgeving wil de minister ook onderzoeken of deze vorm van reclame verboden kan worden.
