'De kracht van veel protestbewegingen is dat ze geen leider hebben'

Gele hesjes in Parijs, anti-China-demonstranten in Hongkong, klimaatspijbelaars in alle wereldsteden en protesten tegen de regering in Praag, Kazachstan en landen in het Midden-Oosten en Zuid-Amerika. Met recht kan 2019 een protestjaar worden genoemd.

De volkswoede had in elk land andere aanleidingen, maar volgens de Britse oud-diplomaat Carne Ross is er een duidelijke gemene deler. "Overal voelen mensen zich niet gehoord. De bewegingen staan voor een zeggenschapscrisis."

Meestal hebben die bewegingen geen echte leider. "Als de massa niet wordt gehoord is het onwaarschijnlijk dat een enkeling het woord voor ze mag doen. Veel van deze bewegingen hebben geen duidelijke hiërarchie of leiderschap."

Geen leider om te vermoorden

Ross werkte jarenlang als diplomaat namens het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Naties. Tegenwoordig adviseert hij oppositiegroepen wereldwijd over hoe ze hun doelen het beste kunnen bereiken.

Volgens Ross is het ontbreken van een leider juist een grote kracht van de vele demonstraties. "Dat er geen leiders zijn maakt deze protesten gerechtvaardigd in de ogen van de deelnemers. En het maakt ze bestand tegen aanvallen van de autoriteiten. Ze kunnen de leiders niet uitschakelen of arresteren, ze niet zwartmaken met propaganda en ze niet vermoorden."

Hij noemt Soedan als succesvol voorbeeld. "Daar werd een dictatoriaal, crimineel regime omvergeworpen dat al dertig jaar werd geleid door een oorlogsmisdadiger. Ten koste van mensenlevens wierp een dappere volksbeweging het regime omver en plaveide de weg voor een democratische burgerregering. Een buitengewone prestatie."

Daartegenover staan landen waar de autoriteiten kozen voor onderdrukking, benadrukt Ross. "Zoals in het geval van Syrië, waar natuurlijk een volksopstand plaatsvond. We vergeten soms dat die oorlog begon met een opstand tegen het regime."

We skypeten met de Irakese demonstrant Shams en de Chileense Diego. Beiden zijn nog student. Hun regering doet naar hun mening veel te weinig tegen alle problemen in het land. Wat hebben de protesten volgens hen tot nu toe opgeleverd?

Shams en Diego willen een nieuw politiek systeem voor Irak en Chili

Ook protesten in Irak en Iran werden met geweld neergeslagen. "Dat is nog steeds een optie voor autoriteiten, mits ze bereid zijn bloed aan hun handen te krijgen. Het alternatief is tot een overeenkomst te komen met de bewegingen, want hun volhardendheid laat zien dat simpelweg wachten tot het ophoudt niet gaat werken."

Hoe vervang je een systeem?

Wanneer is een protest succesvol? "Er is vaak succes met betrekking tot de eerste eisen van demonstranten over dingen die ze níet willen", zegt Ross. "Zoals geen duurdere metrokaartjes in Chili en geen hogere brandstofaccijns in Frankrijk, wat de gele hesjes eisten."

Vanaf dat moment wordt het lastiger, en is er lang niet altijd succes, zegt Ross. "Uiteindelijk zijn deze bewegingen minder duidelijk over wat ze wél willen en monden de protesten vaak uit in protesten tegen 'het systeem'. Want het systeem is de aanstichter van onrechtvaardigheid en ongewenst beleid. Maar hoe vervang je een systeem?"

Weinig mensen in Nederland vragen om een volledig nieuw politiek systeem, maar ook hier stond 2019 in het teken van grote protesten. Boeren, leraren, zorgpersoneel en klimaatactivisten lieten van zich horen:

Deel artikel:

Advertentie via Ster.nl