Nieuwsgierigheid deed Annemarie Reffert op 9 november 1989, morgen dertig jaar geleden, naar de grens rijden. Een DDR-politicus had op tv aangekondigd dat burgers per direct mochten uitreizen. Dat wilde Reffert met eigen ogen zien. En zo werd zij de eerste Oost-Duitser die de grens naar West-Duitsland overstak.
Reffert neemt ons mee terug naar die historische dag. Ze vertelt dat er in de aanloop naar de val van de Muur al veel opwinding was. Er werd op grote schaal gedemonstreerd in Oost-Duitsland. Op 9 november keek Reffert 's avonds naar het nieuws. Daar zag ze politicus Günter Schabowski de uitspraak doen over het uitreizen.
"Ik dacht: Ik hoor het niet goed. We mochten reizen, een wereldwonder", zegt Reffert. "Ik zei: Dat wil ik proberen. Ik was zo opgewonden, dat was iets nieuws. Ik ben gewoon op weg gegaan." Met haar vijftienjarige dochter stapte ze vervolgens in de auto, richting de grensovergang Marienborn.
Groen licht
"Ik reed naar het controlepunt. In de felle schijnwerpers kwam een grenswacht naar ons toe", vertelt Reffert. "Ik draaide het raampje open. Hij vroeg wat er was en ik zei: Schabowski heeft gezegd dat de grens open is, ik mag nu naar het buitenland. Ik mag naar de andere kant."
Er volgde meerdere controles en lang wachten. Maar toen kreeg Reffert groen licht om door te rijden. "Ik reed vijf, tien meter. Het was stikdonker. Je zag helemaal niks. En mijn dochter zei: Straks mogen we niet meer terug. Ik zei: We kunnen niet omkeren, dan worden we gearresteerd."
Reffert en haar dochter reden vervolgens door naar het West-Duitse checkpoint Alpha. "Ik was nog in gedachten verzonken. Toen ik de controlepost in Helmstedt binnenreed, was er weer fel licht. Maar nu van de vele journalisten die bij mijn raampje kwamen. Ze staken een microfoon naar binnen."
-Annemarie Reffert in 1989 aan de West-Duitse grens 
-Annemarie Reffert in 1989 aan de West-Duitse grens
"Ben u van plan vaker westerse lucht in te komen ademen?", vroeg een journalist aan haar. En Reffert antwoordde: "Ja, om te zien hoe u hier leeft. Maar nooit voor altijd. U heeft een heel andere maatschappij. Ik zou er niet willen wonen, maar op bezoek komen, ja."
En daarmee was Reffert de eerste Oost-Duitser die die avond de grens was overgestoken. Ruim een uur voordat de wereldberoemde slagboom in Berlijn omhoog ging. Al heeft dat voor haarzelf weinig betekenis. "Er wordt te veel van gemaakt. Men stelt het interessanter voor dan het was."
Te grote verwachtingen
Dertig jaar na dato is Duitsland in veel opzichten verenigd. Maar er zijn wel degelijk spanningen. Over een gebrek aan economisch perspectief bijvoorbeeld in het oosten en vooral het gevoel dat men dat in het westen lang heeft genegeerd. Radicaal-rechts wint in heel Oost-Duitsland aan invloed.
"Ik vind het vreselijk dat zoveel mensen gewoon uit protest op de AfD stemmen", zegt Reffert. Volgens haar speelt het feit dat de Wende niet zo'n succes is een rol. "Banen die in de DDR vast waren, zijn allemaal verdwenen. De Bondsrepubliek was niet voorbereid op een hereniging."
Volgens haar dochter Juliane heeft de politiek grote steken laten vallen op psychisch en communicatie-gebied. "Wat we nu in de oostelijke deelstaten zien is eigenlijk een verlate reactie op het feit dat er indertijd te grote verwachtingen gewekt zijn. Terwijl men wist dat die nooit waargemaakt konden worden."
