Schrijver Jan Wolkers ging in 1971 een week naar het onbewoonde eiland Rottumerplaat. Dagelijks deed hij verslag voor de radio. Bijna vijftig jaar na dato treedt Nieuwsuur in de voetsporen van Wolkers en bezoekt samen met biograaf Onno Blom het eiland. Aanleiding is de campagne 'Nederland leest', waarvoor de Wolkers-bundel 'Winterbloei' is samengesteld.
"Jaha, hier ben ik. Over!", roept Jan Wolkers in 1971 tegen VARA-presentator Willem Ruis op de radio. Ondanks de krakende verbinding dendert Wolkers enthousiasme rechtstreeks de huiskamers in. Het medium radio heeft een belangrijke rol, de luistercijfers zijn hoog. Wolkers: "Ik dacht dat het eiland kleiner was. En dat het, als ik ervan afstapte, als een hondendrol onder mijn schoen zou blijven zitten. Maar het is erg groot en erg mooi. Over!"
Aangekomen bij Rottumerplaat is meteen duidelijk wat Wolkers bedoelde. Ook anno 2019 strekt het eiland zich in al haar schoonheid voor de bezoekers uit. Op vogelgeluiden en het ruisen van de zee na is het doodstil. Er is alleen water, zand en begroeiing. Bij hoge uitzondering mag het eiland onder leiding van Jaap Kloosterhuis van Staatsbosbeheer worden bezocht.
"Een initiatief als dat van toen zou nu niet meer kunnen. In 1971 was het avontuurlijk en bijzonder, maar voor echte natuurwaarden had men in die tijd veel minder oog. Dit tochtje maken we in de reguliere werkgang en is alleen bedoeld om vogeltellers op te halen. Daarmee beperken we de verstoring die we nu veroorzaken."
Bekijk hieronder het bezoek van Nieuwsuur en Blom aan Rottumerplaat:
Slingerende lul
Een 'verstoring' moet het in 1971 zeker zijn geweest. Eerst mocht Godfried Bomans een week naar Rottumerplaat, maar dat was geen succes. "Hij is bijna kapot gegaan van de eenzaamheid", vertelt Blom. "Er was geen groter contrast mogelijk dan met Jan Wolkers. Hij rende naakt over het eiland met vrolijk heen en weer slingerende lul."
Waar Bomans in zijn tentje dol werd van het nachtelijke gekrijs van de meeuwen, had Wolkers de tijd van zijn leven. In zijn dagboek schrijft hij: "Alleen al om de geluiden die de meeuwen maken, om hun taal, zou je hier jaren kunnen zitten." Hij geeft een voorbeeld van wat hij erin hoort. "Ik heb al verstaan wat ze zeiden: Daar nadert een kleine zeilboot het eiland maar ze kunnen het toch niet bereiken, want het water staat te laag. Twee leperds aan dek in gele zeiljacks en een mafketel in een bikini."
Los van dit enkele contact met de buitenwereld, maakte het alleen zijn hem nooit bang. Integendeel. Wolkers schrijft: "De eenzaamheid is hier ontstellend indrukwekkend."
De natuur speelde van kleins af aan een grote rol in het leven van Wolkers. Blom: "De natuur, en later ook de kunst, is altijd een welkome vlucht voor hem geweest uit de werkelijkheid van het grote kleinburgerlijke gezin waar het geloof en een tirannieke vader alles beheersten." De kleine Jan beschermde nesten tegen eierroof en verzorgde houtduiven in het stofdoekenmandje van zijn moeder.
Op Rottumerplaat dwaalde hij eindeloos door de natuur, ving garnalen en vis, spalkte de gebroken poot van een scholekster en bouwde een hek compleet met voordeur en een bel: 'Jan Wolkers, 2x bellen'. Hij deed opgewonden verslag over een jonge zeehond die hij had gevonden.
"Ik heb wel een uur met hem rondgelopen of ik zijn moeder zag. Hij heeft erg naar me gebeten, ik weet niet of dat normaal is?" Wolkers' emotionele appel op radio-luisterend Nederland is groot, en met een helikopter wordt het huilende zeehondenjong opgehaald. Begrijpelijk als je bedenkt dat er toen maar zo'n 500 zeehonden waren in Nederland, tegen een veelvoud daarvan nu.
Het thema van 'Nederland Leest' is duurzaamheid, een begrip waar vijftig jaar geleden anders tegenaan werd gekeken. Blom: "Natuurlijk heeft Wolkers altijd een sterk politiek standpunt ingenomen. Hij was erg links en zeer milieubewust, maar tegelijkertijd reed hij in een vervuilende Jaguar over Texel en bakte immense biefstukken in zijn volkstuintje met champagne en kaviaar erbij. Het was soms een beetje dubbel."
De hele maand november bieden bibliotheken de Wolkers-bundel 'Winterbloei' gratis aan in het kader van de CPNB-campagne 'Nederland Leest'.