Het is middernacht. Tijd om in je bed te liggen en te slapen, zou je zeggen. Maar dat geldt niet voor iedereen, want ruim 1,3 miljoen Nederlanders werken soms of regelmatig in de nacht. De 31-jarige Hamza El Mamouni is een van hen: hij werkt zes nachten per week in een sapjesfabriek.
El Mamouni is schoonmaker en voorman van de nachtploeg. Samen met zijn team van zes mannen maakt hij de fabriek van top tot teen schoon. Hij werkt van 21.30 uur tot ongeveer 03.30 uur. "Ik doe dit al negen jaar met plezier. Het is niet altijd makkelijk, het is gewoon een uitdaging."
De persen van de fabriek draaien van 's ochtends vroeg tot 's avonds laat, bijna het hele jaar, om de consument van verse sapjes te voorzien. Dat betekent dat de schoonmaakploeg uitsluitend aan de slag kan in de nacht: het enige moment dat de productielijn stil staat.
's Nachts werken loont
El Mamouni is opgeleid tot automonteur, maar het klussen aan auto's doet hij liever in zijn vrije tijd. Het schoonmaakwerk in de nacht betaalt namelijk veel beter. De schoonmakers krijgen in de nacht doordeweeks een toelage van 30 procent en in de weekenden is dat zelfs 50 procent.
"Natuurlijk spelen de financiën ook mee", zegt El Mamouni. Hij heeft een tijdje als voorman overdag gewerkt en verdiende toen 250 euro minder, terwijl hij meer uren werkte. Als hij overdag zou werken, zou hij niet rondkomen. "Het leven is een beetje moeilijk. Ik woon op mezelf. Ik heb een auto en vaste lasten."
Er zijn wel ochtend- en avondmensen, maar uiteindelijk zijn mensen geen nachtdieren.
"Heel veel mensen hebben niet zoveel te kiezen", zegt arbeidseconoom Ton Wilthagen, verbonden aan Tilburg University. "De levensstandaard is hoog, het huren of kopen van een huis is duur. Dus hoe kun je je inkomen maximaliseren? Door dan maar 's nachts te werken."
Nachtwerk komt vooral voor bij praktische beroepen zoals schoonmaken, de zorg, horeca of de vervoerssector. Werkenden met een opleidingsniveau tot en met het mbo werken drie keer zo vaak in de nacht dan hbo- of wetenschappelijk geschoolde mensen.
Volgens Wilthagen zijn er daardoor wel grote contrasten. "Werkenden die vier keer per week negen uur op kantoor zitten, hebben allerlei regelingen met flexibele werktijden, thuiswerkmogelijkheden en ze verdienen ook nog eens meer."
Het bioritme raakt verstoord
En dan heeft werken in de nacht ook nog eens gevolgen voor de gezondheid. "Overgewicht is een veelvoorkomend probleem onder nachtwerkers", zegt Ariane Gennissen, bedrijfsarts bij ArboUnie. "Mensen die langdurig 's nachts werken hebben zeven tot acht procent meer kans op hart- en vaatziekten en diabetes type-2."
Ook het bioritme raakt verstoord door 's nachts te werken en overdag te slapen. Dat kan veel gevolgen hebben: van slaapritmestoornissen tot verstoring van de spijsvertering, en van concentratieproblemen tot ontregeling van de hormoonhuishouding.
"Er zijn wel ochtend- en avondmensen, maar uiteindelijk zijn mensen geen nachtdieren", zegt Gennissen. Toch kiezen sommige mensen bewust voor nachtwerk, bijvoorbeeld omdat het beter bij hun ritme past of omdat ze daardoor geen opvang voor de kinderen hoeven te regelen.
In deze video laten we meer zien over nachtwerk en zie je tips over hoe je er het beste mee omgaat als het dan toch moet:
Genissen vraagt zich af hoeveel keuze werknemers "aan de onderkant van de arbeidsmarkt" werkelijk hebben. "Misschien zouden ze wel anders willen, maar vaak kan dat niet. Want de huur of hypotheek moet ook betaald worden."
Schoonmaker El Mamouni blijft de komende jaren zeker in de nacht werken. Hij zegt geen problemen te hebben met zijn gezondheid, omdat hij helemaal aan het ritme gewend is. "Er zijn wel twee dingen belangrijk voor je gezondheid. Een goed bed, want daar lig je acht uurtjes in. En goede schoenen, want ook daar zit je zeker acht uurtjes in."