Bas Voorwinde
Bas Voorwinde
"De deur gaat niet zo goed meer open want het huis is wat verzakt", zegt Ike Naafs. In haar huis komen steeds meer scheurtjes tevoorschijn. "We hebben de kelder al aan de muur moeten hangen omdat de bodem eronder weg is, en nu zijn er toch weer nieuwe scheuren", zegt ze met een lichte wanhoop in haar stem.
Ike en haar man Ben hebben al meerdere reparaties laten doen aan hun huis op het platteland in Friesland, en vrezen voor meer problemen. Ike: "Ik word soms 's nachts wakker en dan denk ik: hoe moet het nu verder?"
Bodem zakt door lager grondwaterpeil
Het probleem van verzakkende huizen komt vooral voor in veenweidegebieden in de provincies Friesland, Noord- en Zuid-Holland en Utrecht. Geoloog Gilles Erkens legt uit: "Veen is een bodemsoort die bestaat uit oude plantenresten. Als het grondwater diep weg zit in de grond, gaan deze resten rotten en oxideren. Hierdoor komt er CO2 vrij, en zakt de bodem langzaam weg." Gemiddeld zakt de bodem zo'n één centimeter per jaar. In droge periodes, zoals afgelopen zomer, kan dit een stuk harder gaan.
Ike Naafs: "De afgelopen zomer was heel droog, maar bij ons stond het water in de sloot juist hoog, en hadden we dus nergens last van. Maar daarna stond het weer water laag en toen merkten we dat er meer scheuren vormden."
De problemen worden steeds nijpender, merkt ook Dick de Jong van het Kennis Centrum Aanpak Funderingsproblematiek. "Wij hebben een funderingsloket waar mensen kunnen bellen, en daar hebben we honderden meldingen gehad sinds afgelopen zomer."
Toch wordt in het nieuwe coalitie-akkoord in Wetterskip Fryslân van CDA, VVD, boeren en lokale partijen nog geen nieuw beleid aangekondigd rond de veenweidegebieden. Dit terwijl het waterschap de waterwegen op het platteland beheert en daarmee direct invloed op het grondwaterpeil in dit gebied heeft.
Bé de Winter, dagelijks bestuurder ('wethouder' van de waterschappen) namens het CDA, betoogt geduld. "Wij zijn aan het wachten op de uitslagen van pilots en onderzoeken, die duren nou eenmaal jaren, maar dan kunnen we daarna samen met de provincie een nieuw beleidsplan presenteren voor de periode 2020-2030."
Voor de oppositie in het waterschap is dit echter niet genoeg. Water Natuurlijk, een combinatie van GroenLinks en D66, vindt dat alle ambitie ontbreekt bij de coalitie. "Vier jaar geleden was het 'nu of nooit', wat zeggen we nu dan?", aldus Tieneke Clevering.
Ike Naafs belt vaak met het Wetterskip Fryslân als het water te laag staat. "Ze luisteren wel, en zijn heel begripvol. Maar ze doen niks." Ze denkt dat dit ligt aan het belang van de boeren in het gebied. "Als het grondwater hoog staat, dan kan de boer het land niet op met zijn trekker."
Geoloog Erkens, die in veel denktanks en onderzoeken zit rond dit onderwerp, beaamt dit. "Het is voor het waterschap kiezen waar ze de rekening leggen, bij de boeren of bij degenen die er wonen." Er zijn ook alternatieven, aldus Erkens, zoals pijpen die in de grond worden gelegd om het water beter te kunnen verdelen. Of boeren stappen over op zogenoemde 'natte teelten', die het wel goed doen op natte bodems. "Maar ook dat zal veel aanpassingen vergen van de boeren", aldus Erkens.
Voor nu blijft het waterpeil op het platteland, afgezien van de natuurparken, dus laag staan. Tenzij alle boeren in een bepaald peilgebied vrijwillig het grondwater omhoog willen, dan kunnen zij zich melden bij het waterschap. "Maar dit is zeer onwaarschijnlijk", zegt Clevering.
Ike en Ben Naafs vrezen dat als er te lang gewacht wordt, het te laat is. "Als veen eenmaal is ingeklonken, neemt het helemaal geen water meer op."
