"Aan 'geen bezwaar' kan je niet zien of iemand daadwerkelijk orgaandonor had willen zijn." Daarom denkt notaris Lucienne van der Geld dat er door het huidige wetsvoorstel twijfels kunnen ontstaan bij nabestaanden over wat de werkelijke wens is van de overledene.
Op dit moment hebben 9 miljoen mensen zich niet geregistreerd. "Het is een moeilijke beslissing die vaak vooruit wordt geschoven. Bovendien zijn de keuzes die je kan maken nogal ongenuanceerd, terwijl er bij dit onderwerp juist veel nuance komt kijken."
Van der Geld wijst erop dat een toelichting bij de gemaakte keuze niet mogelijk is in het donorregister. "Misschien wil iemand wel donor zijn, maar vindt diegene dat het niet per se hoeft als nabestaanden veel emotionele bezwaren hebben."
Ze komt met een notariële oplossing: een donorclausule voor in het levenstestament. "Dat is een document waarin je allerlei zaken kan vastleggen voor de laatste fase van je leven. Bijvoorbeeld over euthanasie en reanimeren."
Volgens Van der Geld past donorschap goed in dat rijtje. "In dat testament kan je toelichten aan je nabestaanden hoe ze voor je moeten handelen als het gaat om orgaandonatie. Inclusief alle nuances die je daarbij hebt."
Maar waarom zou iemand wel zo'n clausule opstellen en niet in het register de keuze vastleggen? "Mensen worden dan door de notaris geconfronteerd met de vraag en moeten dus een keuze maken. Maar die kunnen ze dan ook voor hun nabestaanden toelichten."
De Eerste Kamer probeert er een strekking aan te geven die ruimer is dan de wettekst zelf.
Morgen stemt de Eerste Kamer over de omstreden donorwet van Pia Dijkstra (D66). De senaat wil duidelijker vastleggen dat de nabestaanden een doorslaggevende stem krijgen bij orgaandonatie. De PvdA kwam daarom vorige week met een door velen gesteunde motie.
Volgens hoogleraar staatsrecht Paul Bovend'Eert van de Radboud Universiteit ontstaat er wel een probleem. "De Eerste Kamer probeert er een strekking aan te geven die ruimer is dan de wettekst zelf, via een uitvoeringsregeling. Maar daarin kan je niet een tekst opnemen die haaks staat op de wet."
In het wetsvoorstel kunnen nabestaanden donatie tegenhouden als ze aannemelijk kunnen maken dat de overledene niet de wens had om organen af te staan. "In de uitvoeringsregeling willen ze vastleggen dat nabestaanden orgaandonatie kunnen tegengaan als ze zélf ernstige bezwaren hebben."
Hij vervolgt: "Dat zou een probleem kunnen worden, wanneer mensen een beroep gaan doen enerzijds op de wet en anderzijds op die uitvoeringsregeling. De wet moet dan voorgaan, die is namelijk van een hogere orde."
Alternatief?
De Eerste Kamer vergadert morgen voor de derde keer. Het is de vraag of de wet het nu wel haalt. Volgens Bovend'Eert zou er naar een alternatief moeten worden gekeken: een novelle oftewel een aanvullend wetsvoorstel. "Om die ernstige bezwaren van nabestaanden in de wetgeving te verankeren."
Dat zou wel betekenen dat het wetsvoorstel dan weer eerst terug naar de Tweede Kamer moet en dan weer naar de Eerste Kamer. "Dat ligt eigenlijk wel voor de hand, omdat de Tweede Kamer nu helemaal niet betrokken wordt bij deze kwestie."
De weg die het wetsvoorstel aflegt is wel wat ongewoon, zegt Bovend'Eert. "Maar dit is dan ook geen gewoon onderwerp. Het gaat gepaard met grote politieke tegenstellingen en heel krappe meerderheden. Men zoekt dan naar oplossingen om die wetgeving toch tot stand te brengen."
