Kat-en-muisspel rond Catalaans onafhankelijkheidsreferendum

• Marijn Duintjer Tebbens

  verslaggever

Zes dagen voor het referendum over de afscheiding van Catalonië staan het Spaanse en Catalaanse kamp lijnrecht tegenover elkaar. De overgrote meerderheid van de Catalanen wil dat het referendum over de afscheiding van Spanje doorgaat. De regering in Madrid doet er alles aan om dat te voorkomen.

Vooralsnog tonen beide kampen weinig bereidheid tot een compromis. Zowel aan Catalaanse als aan Spaanse kant ziet men zichzelf als verdediger van de democratische rechtsorde. Een overwinning van de ander zou daarom onacceptabel zijn.

Geen officieel stembureau

Waar dat in de praktijk toe leidt is goed te zien in Pontons, een klein bergdorp een uur buiten Barcelona. De burgemeester daar is van de Partido Popular, de regeringspartij in Madrid die het referendum wil voorkomen. De meeste dorpsgenoten zijn voor het referendum en willen juist dat het doorgaat.

Burgemeester Lluís Caldentey heeft duidelijk gemaakt dat er geen officieel stembureau komt. "Het referendum is 100 procent illegaal. Het is ongrondwettelijk." Maar, voegt hij eraan toe: "als mensen in een huis hun stem willen uitbrengen, gaan ze hun gang maar. Het heeft toch geen zin."

In Pontons is dat precies wat er lijkt te gebeuren. Omdat de burgemeester van geen wijken wil weten heeft een van de dorpsbewoners zijn huis ter beschikking gesteld. Het is een publiek geheim in het dorp dat in dat woonhuis op 1 oktober gestemd kan worden.

"We weten het allemaal, de stembiljetten liggen klaar", vertelt Núria Domenech, de buurvrouw en nicht van de burgemeester. "Alles ligt op een veilige plek zodat niemand het kan vinden. Ik sta daar op 1 oktober om 07.00 uur 's ochtends voor de deur."

Catalonië heeft binnen Spanje vrij veel autonomie. Het heeft een eigen regering en gaat deels over de eigen financiën. De regio heeft een hoger welvaartsniveau dan het landelijk (en Europees) gemiddelde. En is daardoor ook van groot economisch belang voor Spanje.

Sinds 2012 - toen Spanje door een diepe economische crisis ging - neemt de roep om meer zeggenschap over de eigen financiën toe. Catalaanse politici pleiten sindsdien openlijk voor een onafhankelijk Catalonië. Nu er een referendum is aangekondigd, staan politici in Barcelona en Madrid lijnrecht tegenover elkaar.

Volgens peilingen zijn de 7,5 miljoen Catalanen verdeeld over de vraag of Catalonië als zelfstandig land verder moet, maar een ruime meerderheid, zo'n 75 procent, vindt wel dat Catalonië het recht heeft zich in een referendum hierover uit te spreken.

Vorige week gingen herhaaldelijk tienduizenden Catalanen de straat op om te demonstreren voor onafhankelijkheid en tegen de invallen in de kantoren van het Catalaanse regiobestuur en de arrestatie van regionale bestuurders.

Ondertussen lopen de spanningen in het land steeds verder op. Alles wordt uit de kast gehaald om ervoor te zorgen dat het niet uit de hand loopt. Vijfduizend extra agenten zijn uit alle delen van Spanje ingevlogen om te kunnen uitrukken in geval van nood.

"We hadden het nooit zover moeten laten komen. Ergens is iets goed fout gegaan", zegt de burgemeester van Pontons.