Cyberaanvallen nemen toe. Nederlandse ministeries en justitie zijn daarbij ook doelen. Het spoor van deze aanvallen leidt volgens deskundigen onder andere naar Rusland.
Het kabinet constateert dat conflicten ook met digitale middelen kunnen worden uitgevoerd. Hoe ver zijn we af van een cyberoorlog?
De Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV), die onderzoek deed naar de ramp met vlucht MH17, werd in 2015 twee keer aangevallen. Eerst in september en een maand later nog een keer. Ook werd een organisatie in het buitenland, waar de OVV mee samenwerkt, gehackt.
De digitale vingerafdrukken van dezelfde groep zijn ook in Washington gevonden bij de hack op de democratische partij. En bij een aanval op het Franse tv-station TV5. Maar ook recent in Denemarken, Tsjechië en Duitsland.
Verkiezingen
Dit jaar zijn er verkiezingen in Nederland, Frankrijk en Duitsland. Er is bij overheden grote zorg dat Russische hackers die verkiezingen willen beïnvloeden. Vorig jaar zijn er documenten gestolen van de Duitse christen-democraten.
Hoewel er weinig hard bewijs is, gaat de beschuldigende vinger toch naar Rusland. Door een woordvoerder van het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken worden alle beschuldigingen weggelachen.
Vroeger ging spionage op de James Bond-manier. Nu via cyberspionage en dat neemt alleen maar toe.
De Russische journalist Andre Soldatov doet al jaren onderzoek naar de Russische veiligheidsdienst. Hij schreef een boek over het Russisch internet.
Vorige maand werd het boek in Moskou gepresenteerd. Soldatov denkt dat Rusland de laatste jaren inderdaad veel actiever is geworden.
Nieuwsuur'Vroeger ging spionage op de James Bond-manier. Nu via cyberspionage en dat neemt alleen maar toe.' 
NieuwsuurSoldatov denkt dat Rusland de laatste jaren inderdaad veel actiever is geworden in hacking. 
NieuwsuurVolgens Schmitt is het belangrijk om internationale gedragsregels vast te stellen rondom cyberoorlog.
Ook het Russische digitale beveiligingsbedrijf Kaspersky ziet dat veiligheidsdiensten veel actiever zijn geworden op het internet. Rusland is zeker niet het enige land dat op deze manier werkt.
"Landen bespioneren andere landen. Vroeger ging dat op de klassieke 'James Bond'-manier, maar tegenwoordig gaat dat via cyberspionage en dat neemt alleen maar toe. Veel landen zijn erbij betrokken en het is een goedkope manier om te doen", zegt Anton Sjingarev van Kaspersky.
"Je hebt slechts een handjevol heel slimme mensen nodig. Het is gemakkelijk om sporen uit te wissen en dus aantrekkelijk voor overheden die andere overheden willen aanvallen. Want het is soms erg moeilijk te achterhalen wie erachter zit."
Cyberoorlog
Er wordt nu al gesproken over een nieuwe cyberoorlog. Met financiering door Nederland is onder leiding van Mike Schmitt door specialisten gewerkt aan een nieuw juridisch handboek dat morgen wordt gepresenteerd in Den Haag.
Volgens Schmitt is er nog geen sprake van een cyberoorlog, maar is het belangrijk om internationale gedragsregels vast te stellen. Op dit moment is er een groot grijs gebied waar Rusland dankbaar gebruik van maakt.
Volgens het kabinet bedreigen cyberaanvallen de internationale rechtsorde. Het kabinet wil daarom internationaal gaan samenwerken. Daarvoor worden nieuwe cyberdiplomaten benoemd.