In steeds meer plaatsen kijken burgers niet toe hoe de plaatselijke bureaucratie hun voorstellen torpedeert. Evenmin laten zij zich afwimpelen aan het loket. Ze gaan zelf aan de slag, in de hoop of de verwachting dat het lokale bestuur hen zal volgen.
Een stille revolutie, noemt burgemeester Koos Janssen (CDA) van Zeist de initiatieven van burgers op lokaal niveau. In dorpen en steden komen mensen op voor hun belangen of regelen de zaken zelf.
Janssen is zijn hele loopbaan al is geïnteresseerd in de werking van de lokale democratie. Vorige jaar schreef hij voor de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) het manifest 'Lokale democratie: actie op maat'.
Aansluiting
Op het spel staat volgens hem de democratie. "De manier waarop we met elkaar omgaan. De manier waarop we voor elkaar wat betekenen. De manier waarop we mensen een handje helpen in de samenleving. Als we dat blijven doen vanuit de gevestigde orde, vanuit de verworven posities uit het verleden, dan missen we de aansluiting."
Het hart van de lokale democratie ligt volgens Janssen "op straat, in de wijk, in de buurt". Daar moet het lokale bestuur naar toe, dus het gemeentehuis of de raadzaal uit.
Een paar dorpen in Nederland brengen dit ‘nieuwe werken’ al in de praktijk. In het Noord-Hollandse Van Ewijcksluis, gemeente Hollands Kroon, is er een lokaal initiatief om fruitbomen te planten.
De gemeente kijkt op afstand toe. Initiatiefnemer Simon Kranenburg heeft zich met zijn plannen niet hoeven melden op het gemeentehuis, hij is de weg niet kwijtgeraakt in formulieren of in procedures. Nee, betrokken ambtenaar Marco de Vries meldt zich soms bij hem, om de helpende hand te bieden.
De gemeente Hollands Kroon is pionier op het gebied van de burgerinitiatieven. Directeur bedrijfsvoering van de gemeente Anja van der horst."We blijven niet achter ons bureau zitten, maar we gaan de samenleving in. Het grote voordeel is dat we met inwoners ter plekke kunnen kijken wat er nodig is. En of de plannen die men heeft ook uitvoerbaar zijn."
Ambtenaren in Hollands Kroon denken volgens Van der Horst als ondernemers. "Zij kijken naar de kansen en passen niet alleen maar regeltjes toe. Dat is het grote voordeel."
Ook in het Groningse dorp Onderdendam, gemeente Bedum, zijn burgers actief betrokken. De bevolking heeft een tienpuntenplan opgesteld dat het dorp vitaal moet houden.
Onderdendam ligt in aardbevingsgebied en grenst aan krimpgebied. Op het spel staat niets minder dan het behoud van het eeuwenoude dorp, ooit een relatief welvarend centrum van bestuurlijk Noord-Groningen, met statige huizen die inmiddels tot monument zijn verklaard.
Wim van Vondel is één van de initiatiefnemers van Onderdendam Zoo en trots op de aanpak in zijn dorp. "Dit is een dorp van denkers en doeners", zegt hij.
Burgemeester Janssen van Zeist is duidelijk: alleen door lokale initiatieven een kans te geven kan de kloof tussen burger en bestuur worden overbrugd. Alleen zo kan de staatverlatende burger weer bij het bestuur worden betrokken.
Over die in zichzelf gekeerde burger zegt hij: "Soms is het woede. Soms is het ongenoegen. Soms is het onvrede. Soms is het herkennen van eigen kracht van mensen."
"In deze tijd doen we het niet meer als tien twintig jaar geleden. We doen het gewoon op onze eigen manier. Dus het is ook het verlangen naar een eigen ruimte, om het zelf te kunnen doen", aldus Janssen.
