Voor het eerst wijdt het Van Gogh Museum met De waanzin nabij een tentoonstelling aan Vincent van Gogh en zijn ziekte. Het afgesneden oor, zijn psychische gesteldheid en de omstandigheden van zijn zelfmoord bepalen in belangrijke mate de mythe rondom de schilder. Met de tentoonstelling wil het museum een nieuw licht werpen op Van Goghs ziekte en de invloed ervan op zijn werk.
In Nieuwsuur vanavond prof. dr. Mark Kramer over Van Goghs ziektebeeld. Was het epilepsie, borderline, ADHD? En een gesprek met conservator Nienke Bakker.
Diagnoses
Aan de hand van schilderijen, tekeningen, brieven en zelden getoonde documenten en de vele diagnoses vertelt de tentoonstelling het verhaal van Van Goghs strijd tegen zijn ziekte.
Hij ging maar door en door, het is obsessief gedrag.
Internist Mark Kramer Kramer is als kunstliefhebber en arts door het Van Gogh Museum gevraagd om in september deel te nemen aan een symposium over het ziektebeeld van Vincent van Gogh, samen met andere artsen waaronder twee psychiaters. Hij gaat af op het verhaal van Van Gogh als patiënt. "Aan de hand daarvan ga je meestal aan de slag met poeders en pillen. Met van Gogh wilde ik het precies zo doen, afgaan op de objectieve gegevens die we hebben: zijn eigen verhaal aan de hand van zijn brieven en zijn kunst."
Wat Kramer daarin opvalt is dat de schilder een getormenteerd mens was. "Iemand die zo'n druk op zijn eigen schouders legt dat het teveel is, hij ging maar door en door, het is obsessief gedrag. Wat een grote rol speelde was de drank, hij dronk veel te veel, dat is een belangrijke factor in zijn leven. Bij inname in die mate takelt een mens snel af."
Borderline lijkt Kramer niet de juiste diagnose. "Want echte Borderliners doen zichzelf voortdurend van alles aan en Van Gogh doet dat alleen in de laatste fase van zijn leven", aldus Kramer.
Oor
Het museum toon zo'n 25 schilderijen en tekeningen uit de laatste anderhalf jaar van Van Goghs leven. Daaronder zijn enkele belangrijke bruiklenen uit internationale musea, zoals het portret dat hij van zijn arts Félix Rey maakte, een topstuk uit het Poesjkin Museum in Moskou dat voor het eerst in het Van Gogh Museum te zien is.
Het oor-incident waarmee Van Goghs ziekte zich manifesteerde in december 1888, tijdens zijn verblijf in de Zuid-Franse stad Arles, wordt gereconstrueerd aan de hand van getuigenissen en brieven. De ochtend nadat hij een stuk van zijn oor had gesneden belandde Vincent in het ziekenhuis van Arles.
Schilderijen die hij direct na zijn terugkeer uit het ziekenhuis maakte, zoals Portret van Dr. Rey (Poesjkin Museum, Moskou) en Stilleven rond een bord met uien (Kröller-Müller Museum, Otterlo) laten zien hoe hij zijn leven weer probeerde op te pakken.
Maar in de maanden na zijn opname ging het op en neer met zijn geestelijke gezondheid. Uit angst voor een nieuwe ziektecrisis liet hij zich uiteindelijk vrijwillig opnemen in de psychiatrische inrichting Saint-Paul-de-Mausole in Saint-Rémy.
Petitie
De tentoonstelling toont originele brieven en bijzondere documenten, zoals het politierapport en de petitie die Van Goghs buurtbewoners in Arles in 1889 hebben ondertekend om hem op te laten sluiten.
De tentoonstelling is te zien van 15 juli tot en met 25 september.