'Rijke mensen leven langer en gezonder'

• Bianca Massaro

  redacteur

De kloof tussen arm en rijk manifesteert zich nadrukkelijk ook op het gebied van gezondheid. In achterstandswijken eten mensen ongezonder. De meeste mensen kunnen zich niet aansluiten bij de trend van gezond eten. Dat heeft ook grote gevolgen voor hun levensverwachting.

Laag inkomen

"Arme mensen leven korter en langer in ongezondheid. Mensen met meer inkomen leven gemiddeld soms zeven jaar langer en 15 jaar minder in ongezondheid. Dat zijn echt ontzettend grote verschillen", zegt Jaap Seidell, hoogleraar Voeding en Gezondheid aan de VU in Amsterdam.

Ook hebben mensen in arme wijken meer kans op welvaartsziekten. "Al past die naam eigenlijk niet meer. Het zijn voornamelijk problemen van mensen met een lage opleiding en een laag inkomen."

De gezondheidsverschillen in Nederland zijn nog relatief gering, maar de kloof dreigt in de toekomst groter te worden, zegt Seidell. De overheid kan volgens hem op dat gebied nog veel meer doen. "Ze gaan er nu vanuit dat er in de samenleving genoeg kennis is over gezonde voeding, maar dat is nog lang niet het geval."

Misverstanden

Ook Angelique Kaldenbach van de Diëtistengroep Amsterdam ziet het in de praktijk. Ze geeft een cursus in 'gezond koken' en 'boodschappen doen'. "We nemen de deelnemers mee de supermarkt om te laten zien hoe ze gezonde keuzes kunnen maken."

Het draait daarbij vaak om het bijbrengen van basiskennis. "Ik leguit dat ze twee ons groenten moeten eten en beter voor volkorenbrood kunnen kiezen."

Er bestaan volgens haar veel misverstanden over voeding. "Veel mensen denken bijvoorbeeld dat als er in een product nul procent vet zit, het sowieso gezond is, maar er kan dan wel heel veel suiker in zitten. Waardoor het aantal calorieën nog hoger is dan een product met wat vet erin. Maar het goed aflezen van een etiket is voor veel mensen lastig."

Urgente

Naast een gebrek aan kennis speelt ook het belang dat mensen hechten aan gezonde voeding. De urgentie ligt er vaak niet, ziet huisarts Hans Nederhof die een praktijk heeft in Amsterdam-Noord.

"Mensen maken zich zorgen of ze de huur wel kunnen betalen of ze hebben schulden. Daar gaat dan alle aandacht naar toe. Het heeft vaak te maken met een hele keten van problemen en sociale omstandigheden."

Mensen aanspreken op hun eigen verantwoordelijkheid kan volgens voedingswetenschapper Seidell dan ook alleen als de kansen voor iedereen gelijk zijn. "Gezond gedrag is als een bal een helling opduwen. Hoe steil die helling is bepalen onder andere de buurt waarin je woont, je inkomen en je opleiding. Als je meer geld hebt, kun je bijvoorbeeld een gezonde maaltijd voor je laten klaarmaken."

Vicieuze cirkel

Ongezond eten heeft vaak overgewicht tot gevolg. Dat heeft grote invloed op iemands leven, zegt Seidell. "Met overgewicht heb je minder kansen op de arbeidsmarkt. Je krijgt minder betaald en hebt wel meer zorgkosten. Mensen blijven daardoor in dezelfde slechte wijk wonen, krijgen partners uit die omgeving. Zo ontstaat een vicieuze cirkel."

De voedselkloof openbaart zich volgens hem onder meer in de Nederlandse grote steden. In Amsterdam zijn er bijvoorbeeld grote verschillen tussen de stadsdelen als het gaat om overgewicht en diabetes. Uit onderzoek van de gemeente blijkt dat in het armere Noord de mensen dikker zijn dan in het rijkere Zuid.

Verse groenten

Nieuwsuur is in de Voedseltuin IJplein in Amsterdam-Noord. Buurtbewoners die in de moestuin werken krijgen een deel van de opbrengst aan groenten en kruiden. Een ander deel wordt verwerkt in de maaltijden van Resto VanHarte - een restaurant dat kookt voor mensen met een laag inkomen - en toegevoegd aan de pakketten van de Voedselbank in de wijk.

"In die pakketten zitten namelijk bijna nooit verse groenten", zegt Ans Klein Geltink, een van de initiatiefnemers van de Voedseltuin. Ze hadden in het begin de hoop dat meer mensen, die eten krijgen van de Voedselbank, in de tuin zouden komen werken.

"Maar mensen zijn soms bezig met puur overleven, dan lukt dat gewoon niet. Door de groenten aan de pakketten toe te voegen komt het toch terecht bij de mensen die het hard nodig hebben."

Effect

Initiatieven als de Voedseltuin kunnen volgens hoogleraar Seidell de kloof helpen verkleinen. "Je maakt mensen minder afhankelijk als ze hun eigen eten kunnen verbouwen en het levert een gezonde maaltijd op. Het vraagt wel om een investering. Je moet mensen opleiden en begeleiden. Maar als het werkt heeft het een duurzaam effect voor de toekomst."