Terug naar Srebrenica

• Tom Kleijn

  verslaggever
• Monique Wijnans

  redacteur

Volgende week is het twintig jaar geleden dat Servische soldaten onder leiding van generaal Ratko Mladic de enclave Srebrenica innamen. Nederlandse VN-soldaten van Dutchbat waren in Bosnië om een veilig gebied te creëren voor duizenden Bosnische moslims die op de vlucht waren voor etnische zuivering door het Servische leger.

Moslims

Maar de geschiedenis is bekend: de enclave valt en vijftienduizend moslimbewoners van Srebrenica vluchten de bergen in, op weg naar veilig gebied. Rondom de Dutchbatbasis in Potocari hebben zich dan 25.000 vluchtelingen verzameld. Het zijn vooral vrouwen, kinderen, gewonden en ouderen.

Zij kunnen een tocht door de bergen niet aan en zoeken bescherming bij de Nederlandse militairen die vijfduizend moslims toelaten op de basis, nog eens twintigduizend bewoners verzamelen zich net buiten het hek.

Massamoord

Dutchbat kan Srebrenica en de vluchtelingen niet beschermen. De overgebleven weerbare moslimmannen worden gescheiden van hun vrouwen en kinderen, afgevoerd en door de Bosnische Serviërs vermoord.

En ook van de groep van vijftienduizend moslims die de bergen in zijn gevlucht, overleeft de helft de terreur van de Servische militairen en para-militairen niet. Gevolg: meer dan achtduizend doden. De grootste massamoord sinds de Tweede Wereldoorlog.

Mladic

Het is 11 juli 1995 als Kadir Habibovic met zijn vrouw en dochter van vier de militaire basis van Dutchbat bereikt. Hij heeft hals over kop zijn dorp Srebrenica verlaten. Ze zijn op de vlucht voor de oprukkende troepen van het Bosnisch-Servische leger, onder leiding van generaal Ratko Mladic.

Diens manschappen hebben een aantal dagen daarvoor de aanval geopend op de enclave Srebrenica en rukken op naar de militaire basis van het Nederlandse Dutchbat in Potocari.

Overleven

Kadir Habibovic is een van de weinige moslimmannen die de slachting overleeft. Hij staat meerdere keren oog in oog met de dood, maar weet door vindingrijkheid en snel reageren te overleven.

Uiteindelijk vlucht hij, net als vijftienduizend anderen de bossen in rond Srebrenica. De helft van hen overleeft het niet. Ze sterven door honger, uitputting of door geweld van Servische soldaten die ze wekenlang opjagen en beschieten.

Na 20 jaar gaat Kadir Habibovic met Nieuwsuur terug naar Srebrenica. Naar zijn oude huis, de plek waar hij Dutchbat om hulp vroeg, naar de school waar hij werd gemarteld en de plek waar hij op miraculeuze wijze aan het het vuurpeloton wist te ontkomen.

En hij blikt terug: Neemt Habibovic het de Nederlandse troepen kwalijk dat ze niet anders hebben gehandeld? En hoe zit het nu met de haat tussen de verschillende bevolkingsgroepen in Srebrenica?

Boek

In veilig gebied werd Habibovic herenigd met zijn vrouw en vierjarig dochtertje. Zij wonen sinds 2004 in Scandinavië, waar ze een vluchtelingenstatus kregen. Hij schreef een boek over zijn verhaal: Een leven tegenover de dood - Srebrenica.