Het broeit op universiteiten in Nederland. Door de bezetting in het Amsterdamse Maagdenhuis wordt er stevig gediscussieerd op universiteiten in heel het land. Het gaat onder andere over inspraak door studenten en docenten, het rendementsdenken en de prestatieafspraken die met universiteiten zijn gemaakt. De VSNU, de vereniging van universiteiten, wil af van die afspraken omdat hierdoor te veel naar meetbare resultaten wordt gekeken.
Nieuwsuur ging naar de Erasmus Universiteit in Rotterdam en de Universiteit Utrecht om met studenten, docenten en bestuursleden te praten. In de studio reageert minister van Onderwijs Jet Bussemaker.
Het bestuur van de Erasmus Universiteit is blij met het debat op de universiteit. Pauline van der Meer Mohr, voorzitter van het College van Bestuur: “Ik denk dat de Maagdenhuis discussie heel veel heeft los gemaakt in heel Nederland. Zeker ook hier in Rotterdam. Voor het eerst in lange tijd vindt er een hele pittige discussie plaats over onderwerpen waar we ons al langer druk om maken als universiteiten, de studenten, medewerkers en wetenschappers en bestuurders.”
Faculteit der Wijsbegeerte
De positie van de studies geesteswetenschappen staat op verschillende universiteiten onder druk. De studies hebben te maken met teruglopende studentenaantallen en halen minder geld voor onderzoek binnen. Hierdoor moet ook de begroting van de faculteit der Wijsbegeerte in Rotterdam inkrimpen. Eén van de bezuinigingsplannen is om de faculteit op te heffen.
“Om het heel Rotterdams te zeggen. We willen graag geen woorden maar daden zien. We zien nu alleen maar woorden.”
Daarover is veel onrust ontstaan op de Erasmus Universiteit en daarbuiten. Studenten en docenten willen mee praten over de invulling van de bezuinigingen. Tot nu toe hebben ze niet genoeg inspraak, vinden ze. “We willen een echte handreiking: dit is ons plan om de studenten, medewerkers mee te laten beslissen bij de veranderingen”, zegt Wassim Benali van De Nieuwe Universiteit Rotterdam.
(Mede) Zeggenschap
Op de Universiteit Utrecht zijn deze week de verkiezingen voor de universiteitsraad en de faculteitsraden. De animo om in de medezeggenschapsraden plaats te nemen is niet groot, ondanks de roep van studenten om meer inspraak. Dimphy van Erp, kandidaat universiteitsraad: “Het voorbeeld hier is dat er 12 zetels zijn voor de universiteitsraad en dat er 13 serieuze kandidaten zijn. Dat valt wel tegen.”
Daniël den Brave, kandidaat faculteitsraad: “We bereiken wel dingen, maar dat is vaak informeel en niet openbaar. Daardoor denken veel mensen dat we weinig te zeggen hebben, maar dat is niet altijd waar.” De groep kritische docenten in Utrecht, Rethink UU, pleit voor een heel ander bestuursmodel van de universiteit. Hoe dat er precies uit moet zien, is nog onduidelijk. Maar het debat hierover is geopend.
“Er is van alles mis met de manier waarop wij als universiteiten bekostigd worden. Dat vind ik ook een stevige politieke discussie waard.”
Andere manier van bekostiging
Na de bezetting in het Maagdenhuis staat ook de kritiek op het rendementsdenken en de manier waarop universiteiten bekostigd worden, weer hoog op de agenda. Het bestuur van de Erasmus Universiteit vindt dat de manier van financiering door het ministerie van Onderwijs zorgt voor perverse prikkels.
“Eén is dat de studentenaantallen bepalen hoeveel geld er naar de universiteiten gaan. Dat zijn geen kwaliteitsnormen, maar volumenormen. Dus hoe meer studenten wij door de poorten loodsen, hoe meer geld”, aldus Van der Meer Mohr. “Hoe meer studenten, hoe sneller we hun diploma laten halen, hoe meer het oplevert. De tweede foute prikkel.”
“Niemand wil terug naar de goede oude tijd, want zo goed was die tijd niet. En ook niemand wil terug naar de eeuwige student.”
De kritische docenten van Rethink UU hekelen de doorgeschoten efficiëntie op universiteiten. Volgens junior universitair docent René Koekkoek staat hierdoor juist de kwaliteit van het onderwijs onder druk. “Wij zijn ons zeer bewust van dat de universiteit op belastinggeld draait en dat daar een verantwoording bij hoort”, vertelt Koekkoek. “Maar het is de vraag wat de targets halen voor effect heeft op de ideale universiteit. De ideale universiteit is toch een plek waar diepgravend fundamenteel onderzoek plaats vindt. Een plek van diepgravende reflectie, kennisoverdracht. Die idealen komen onder druk te staan.”
Prestatieafspraken
Sinds 2012 maakt het ministerie van Onderwijs prestatieafspraken met de universiteiten. Zeven procent van het budget is afhankelijk van het behalen van deze afspraken. Het gaat over de prestaties op onderwijskwaliteit en studiesucces, profilering en valorisatie. De vereniging van Universiteiten (VSNU) wil af van de prestatieafspraken omdat hierdoor te veel naar meetbare criteria en prestaties wordt gekeken en te weinig naar kwaliteit, Bildung en maatschappelijke relevantie.
De evaluatiecommissie Hoger Onderwijs en Onderzoek stelde dit jaar vast dat de universiteiten het goed doen op het gebied van profilering, maar of de onderwijskwaliteit door de afspraken met het ministerie ook stijgt, is nog niet vast te stellen. Minister Bussemaker houdt voorlopig vast aan de gemaakte afspraken. Volgend jaar volgt de eindbeoordeling van de afspraken.
De verschillende Rethink groepen zijn bezig om zich landelijk te organiseren. René Koekkoek van Rethink UU: “We willen met die verschillende docentencollectieven kijken of we tot een nationale programma kunnen komen, tot nationale hervormingsvoorstellen. Waar Den Haag wat mee kan.”