De kwaliteit van het vervoer van kwetsbare kinderen van en naar school is ernstig onder de maat. Dat constateren cliëntenorganisaties, FNV Bondgenoten en ook taxibedrijf Connexxion. Leerlingen worden te laat opgehaald of zelfs vergeten door chauffeurs. De kwaliteit van de bussen is ook onder de maat. Ouders klagen over busjes waar de veiligheidsgordels wekenlang ontbreken of waar niet de juiste stoelen in zitten. Voor de toekomst zijn de zorgen nog groter, want het budget voor leerlingenvervoer staat verder onder druk.
In Nederland worden bijna 80.000 kinderen van huis naar school en weer terug gebracht. Een van hen is de 8-jarige Douwe. Hij heeft het syndroom van Down, is slechtziend en heeft autistische kenmerken. Zijn ouders, Karin en Roy, vinden het lastig om hun zoon uit handen te geven. De negatieve ervaringen van de afgelopen jaren helpen daar niet bij.
Ze hebben te maken met veel verschillende chauffeurs, terwijl Douwe rust en regelmaat nodig heeft. Zijn ouders dachten goede afspraken gemaakt te hebben met vervoerdersbedrijf Klomp. Zo zou Douwe in een speciale stoel voorin de bus zitten. Maar die afspraak werd al op dag twee gebroken: Douwe zat achterin de bus. “Mijn zoon is letterlijk tot op zijn luier uitgekleed. De chauffeur heeft niets gezien. Dat was wel een dieptepunt. We hebben aan alle bellen getrokken die we konden vinden”, zegt vader Roy.
'Gemeenten kijken alleen naar prijs'
De meeste kinderen die gebruik maken van leerlingenvervoer hebben een lichamelijke beperking of chronische ziekte en zitten op het speciaal onderwijs. Gemeenten zijn verantwoordelijk voor het vervoer. Ze moeten contracten met de vervoerders Europees aanbesteden. De prijs is de afgelopen jaren door bezuinigingen flink onder druk komen te staan.
Volgens Connexxion, de grootste speler in het leerlingenvervoer, kijken gemeenten alleen maar naar de prijs. "We zien dat partijen 20 tot 30 procent onder onze prijs gaan zitten. Dus fors onder de kostprijs", zegt Bart Schmeink, voorzitter Raad van Bestuur van Connexxion. "Bedrijven zijn wanhopig bij het aantrekken van werk. Dan ga je tot noodgrepen komen."
Het leerlingenvervoer is behoorlijk gedegradeerd, zegt Schmeink. "Het was echt een vak waar goed werd gekeken hoe een leerling met een rugzakje zo goed mogelijk op school kwam. Nu is een leerling een stuk vee geworden dat door veel aanbieders zo snel mogelijk in een busje gepropt wordt.”
Personeel uit de bijstand
De taxibedrijven worden in de aanbestedingen ook geconfronteerd met een andere eis van de gemeenten. Ze moeten minimaal 5 procent van hun personeel aantrekken via het UWV of uit de bijstand. "Dat betekent dat bedrijven goedkoper kunnen inschrijven. Als het om een paar mensen gaat is dat niet zo erg. Maar er zijn bedrijven die 40 tot 50 procent bestaan uit werknemers uit de bijstand. Dat leidt tot verdringing en dat is niet goed."
Ook de ouders van Douwe hebben hiermee te maken. "Een van de chauffeurs zei dat hij via het UWV kwam. Hij zei: ik kom hier omdat ik dat moet doen, maar zodra ik een baan heb ga ik er vandoor", zegt vader Roy. De chauffeur had niks met kinderen met een beperking. “Hij kon autorijden, dat was het."
Klachten stromen binnen bij meldpunt
De SP in Utrecht heeft een meldpunt geopend voor ouders, waar ze terecht kunnen met klachten over het leerlingenvervoer. De klachten over het bedrijf Klomp stromen daar binnen. Zo vergat een chauffeur een verstandelijk beperkt meisje in een afgesloten busje. Buurtbewoners merkten haar uiteindelijk op. Ze sloegen een raam in en bevrijdde het meisje. Nieuwsuur stuitte op nog een ernstig incident in Utrecht. Een chauffeur bracht een leerling naar school met handboeien om. De chauffeur wordt ontslagen.
Klomp zegt in een reactie dat het om incidenten gaat en dat ze er alles aan doen om de kwaliteit te bewaken. Ook de gemeente Utrecht laat weten dat de kwaliteit van het leerlingenvervoer voorop staat. "Het vervoeren van leerlingen is en blijft mensenwerk, maar elk incident is er één teveel en heeft grote impact op de leerling en zijn ouders", zegt wethouder Jeroen Kreijkamp (D66). De gemeente gaat tot het einde van het schooljaar door met Klomp, daarna volgt een nieuwe aanbesteding.
We hebben de afgelopen jaren niet het tij kunnen keren. Eigenlijk is de situatie nog veel slechter geworden. De beste bedrijven zijn bijna allemaal failliet.
Zeven jaar geleden
Incidenten, zoals in Utrecht, komen in heel het land voor. FNV-bestuurder Remko Mast heeft de afgelopen jaren de incidenten zien opstapelen. In 2007 besteedde NOVA, de voorganger van Nieuwsuur, ook aandacht aan de problemen bij het leerlingenvervoer. In die uitzending trok Mast al aan de bel. Terugblikkend zegt hij: "We hadden de hoop dat we met plannen, afspraken en handboeken het tij konden keren. Dat is niet gelukt, eigenlijk is de situatie nog veel slechter geworden. De beste bedrijven zijn bijna allemaal failliet."
FNV Bondgenoten voorziet een zwart scenario voor de taxibranche en de kwaliteit van het leerlingenvervoer. Dit jaar zijn 52 taxibedrijven failliet gegaan. "De nationale overheid en gemeenten moeten goed nadenken hoe ze het willen doen", zegt de bestuurder van Connexxion. "Het is logisch dat gemeenten prijsbewust zijn. Maar als je voor een lange prijs aanbesteed, worden er fouten gemaakt. Dan regent het elke maandag klachten bij gemeentehuis."
De moeder van Douwe zou het vervoer heel graag samen met andere ouders zelf willen regelen. "Ik droom er wel eens van om gewoon het budget te hebben wat de gemeenten voor acht of tien kinderen beschikbaar heeft. Dat je gewoon zelf het vervoer kunt regelen, met een persoonsgebonden budget. Dan kunnen wij zelf de chauffeur in dienst nemen die wij goed vinden."