Rusland heeft nijpend tekort aan handen om het werk te doen

• 

  Geert Groot Koerkamp

  correspondent Rusland

Net als Nederland en veel westerse landen heeft Rusland een nijpend tekort aan arbeidskrachten, en ook hier is dat een probleem dat de komende jaren alleen maar zal toenemen. Die onheilstijdingen bereiken ook het Kremlin, waar men graag hamert op de successen van de Russische economie in tijden van oorlog en westerse sancties.

President Poetin noemt het tekort "een van de belangrijkste obstakels voor onze economische groei". "Wij wonen in het grootste land ter wereld, maar we zijn met weinigen," beaamt zijn woordvoerder, Dmitri Peskov.

Volgens de Russische Centrale Bank heeft 73 procent van de Russische bedrijven te kampen met een tekort, andere schattingen spreken van wel 90 procent. Bankpresident Elvira Nabioellina meldde dat eerste cijfer onlangs in het parlement.

Ze zei ook dat de werkloosheid met 2,4 procent een historisch laagtepunt heeft bereikt. Een geflatteerd cijfer, dat wel, want Rusland kent al decennialang een aanzienlijke verborgen werkloosheid.

Demografisch gat

Maar het schreeuwende tekort aan handen om het werk te doen en de economie draaiende te houden is evident. De oorzaak ligt net als elders voor een groot deel bij de demografische situatie. Ook Rusland vergrijst en voelt bovendien nog altijd de naschokken van de Tweede Wereldoorlog, waardoor het land eens in de pakweg 25 jaar in een demografisch 'gat' afglijdt, een periode waarin het aantal geboorten afneemt.

Dat effect wordt soms nog versterkt door negatieve sociaal-economische ontwikkelingen, zoals de neergang van de economie en het groeiende sterftecijfer in de jaren 90, of de coronapandemie van 2020-2021, die in Rusland vermoedelijk meer dan een miljoen levens heeft geëist.

Sinds begin 2022 zijn in Rusland bovendien honderdduizenden mannen onttrokken aan de arbeidsmarkt en naar het front in Oekraïne gestuurd. En toen aan het eind van dat jaar een 'gedeeltelijke mobilisatie' werd afgekondigd, was dat voor nog eens ten minste 650.000 mensen aanleiding het land te verlaten. Los daarvan blijkt al jarenlang uit peilingen dat zeker 20 procent van de jongeren tot 24 jaar definitief weg zou willen uit Rusland.

De Russische Academie van Wetenschappen schatte het tekort aan arbeidskrachten vorig jaar al op vijf miljoen mensen. De tekorten zijn overal scherp voelbaar, in de horeca en de bouw, bij gemeentelijke diensten, maar ook in de defensie-industrie.

"Het tekort aan arbeidskrachten is kolossaal," zegt Oemid Choesandzjanov, uitbater van een café- en restaurantketen in Moskou. En het zal steeds erger worden, weet hij. "Het is waarschijnlijk begonnen met de pandemie en heeft zich als een sneeuwbal verder ontwikkeld. Daarbij kwamen de economische oorzaken, de andere gebeurtenissen die nu in ons land en de wereld plaatsvinden, plus het demografische tekort." Met die "andere gebeurtenissen" doelt hij mede op de strijd in Oekraïne, die in Rusland bij voorkeur niet met name wordt genoemd.

Het aantrekken van arbeidskrachten uit het buitenland is een beproefde manier om de tekorten te ondervangen. In Rusland werken traditioneel veel mensen uit voormalige Sovjetrepublieken in Centraal-Azië, zoals Oezbekistan, Tadzjikistan en Kirgizië. Kremlinwoordvoerder Peskov erkent volmondig dat migranten onontbeerlijk zijn. "Natuurlijk hebben wij werkende handen nodig, daar zijn we alleen maar blij mee."

Bloedige aanslag

Maar in weerwil van de groeiende problemen op de arbeidsmarkt neemt de overheid steeds meer maatregelen om de instroom van arbeidsmigranten juist te beperken. Die instroom was al aanzienlijk teruggelopen door de coronapandemie en heeft sindsdien nooit meer het oude niveau bereikt.

Sinds de Russische inval in Oekraïne zijn veel arbeidsmigranten in Rusland onder druk gezet om een contract te tekenen met het leger. Zij die naast hun oorspronkelijke ook een Russisch paspoort hadden kregen een regelrechte oproep.

En na de bloedige terroristische aanslag op een concertzaal aan de rand van Moskou in maart van dit jaar, waarbij 145 mensen omkwamen, kwamen immigranten nog meer onder vuur te liggen. De hoofdverdachten van die actie zijn afkomstig uit Tadzjikistan, maar ook migranten uit andere Centraal-Aziatische landen ondervinden steeds meer problemen.

Illegale immigratie

Volgens het Kremlin zijn al die maatregelen uitsluitend gericht tegen illegale immigratie. Onder meer zullen illegalen die overtredingen begaan extra zwaar worden gestraft, en het organiseren van illegale immigratie wordt aangemerkt als een zware misdaad.

Maar vooral op regionaal niveau krijgen ook legale migranten steeds meer problemen bij het zoeken naar werk en worden ze geweerd uit tal van sectoren. Zo mogen ze soms niet meer werken als taxichauffeur.

Hierom, en ook vanwege de dalende waarde van de roebel, wordt werken in Rusland voor hen steeds onaantrekkelijker. Voor honderdduizenden Tadzjieken, Kirgiezen en anderen is dat nu al reden om te zien naar werk in een andere regio, in het Midden-Oosten, Oost-Azië en ook Europa.