Elon Musk op een belangrijke post, ruim baan voor cryptovaluta en een toezichthouder die tegen toezicht is: op het gebied van tech lijkt aankomend president Donald Trump een radicale koers te willen varen.
Trumps beloftes en de plannen die rondgaan onder zijn nieuwe overheidsbenoemingen gaan ver, maar maken ze ook kans? En moet Europa zich zorgen maken?
Er ontstaat in de VS een oligarchie van politiek, tech en kapitaal.
Hoe dan ook, de politieke invloed van de techindustrie zal toenemen in de VS, stellen experts. "De belangen van Silicon Valley gaan een grote rol spelen de komende vier jaar", zegt Ryan Mac, techjournalist bij The New York Times. "Vicepresident J.D. Vance werkte zelf voor durfinvesteerders in Silicon Valley. Peter Thiel was zijn mentor en lanceerde hem als vicepresidentskandidaat."
Thiel is een belangrijk persoon om te begrijpen hoe de relatie tussen de techindustrie en het Witte Huis er straks uit kan zien. Hij is een grote investeerder in Silicon Valley, heeft daar veel invloed en staat bekend als een van de denkers achter de groeiende politieke macht van tech.
"Hij is bekend om zijn uitspraak dat democratie niet te verenigen is met vrijheid", zegt Marleen Stikker, directeur van onderzoeksinstituut WAAG Futurelab. "Dat is een beetje het basisdenken van Silicon Valley: anti-overheid en antidemocratie. Er is een groot geloof dat technologie het allemaal wel kan oplossen. Thiel gelooft in een sterke leider als Trump."
- REX by Shutterstock
Peter Thiel - EPA
J.D. Vance
Dat dit gedachtegoed via Trump straks het Witte Huis binnenkomt, betekent "een nieuw tijdperk", zegt hoogleraar Claes de Vreese (Universiteit van Amsterdam). Hij onderzoekt de relatie tussen tech, media en democratie. "Die relatie wordt, in ieder geval in de VS, opeens heel anders."
De afgelopen jaren wilde de politiek, zowel hier als in de VS, de macht van tech juist beteugelen. De Europese Unie introduceerde de Digital Services Act en een AI-wet, die burgers moet beschermen tegen gegevensmisbruik, gevaarlijke content en desinformatie. De Vreese: "Ook in Amerika was er discussie: moeten we de Googles, Facebooks en Apples spelregels opleggen, net zoals bedrijven in de financiële en medische sector? Er kwam een enorme lobby om die regels tegen te houden."
Er zijn daarnaast ook rechtszaken aangespannen om de monopoliepositie van grote techbedrijven aan te pakken. Stikker: "Op allerlei manieren is big tech door de Democraten wat teruggeduwd."
X en Musk zijn volledig verweven met de politieke beweging van de toekomstige president.
Met Trump heeft tech nu een cruciale slag in die strijd gewonnen. Tijdens z'n campagne beloofde hij al regulering voor techbedrijven te schrappen, massaal cryptovaluta aan te schaffen en nieuwe regelgeving voor Kunstmatige Intelligentie in te trekken.
Silicon Valley is blij. "Deregulering van blokchain- en cryptotechnologie is belangrijk voor techbedrijven", zegt techprofessor James Grimmelmann (Cornell University). "En ze zijn blij met een regering die bedrijven laat doen wat ze willen."
Tegen 'censuur'
Trump stelde techmiljardair Elon Musk aan om een instantie voor overheidsefficiëntie te leiden. En hij koos een mediatoezichthouder die groot tegenstander is van online moderatie, net als Musk en Thiel. Stikker: "Online platforms hebben regels tegen desinformatie en schadelijke content. Deze mannen noemen dat censuur."
Musk en Thiel bepleiten totale vrijheid om online te zeggen wat je wilt. Maar voor wie zal die absolute vrijheid gelden, zegt hoogleraar De Vreese. "Musk kocht Twitter omdat hij minder inmenging wilde; X moest een vrij dorpsplein zijn. Maar nu, twee jaar later, zijn X en Musk volledig verweven met de politieke beweging van de toekomstige president."
'Tech overschat zichzelf'
Vooralsnog zijn alle ideeën over deregulering, crypto en AI niet meer dan dat: ideeën. "De techsector wil de overheid efficiënter maken, maar tech staat erom bekend zichzelf te overschatten", zegt Grimmelmann.
Toch twijfelen de deskundigen niet over de opmars van de techmacht. "Hoe, is een open vraag", zegt De Vreese. Belangrijk zal zijn of de EU zonder ruggensteun van de VS sterk genoeg staat tegenover de techsector. De Vreese: "Nu handelen techbedrijven nog enigszins in overeenstemming met EU-regels. Dat Brussel-effect heeft positieve gevolgen voor de rest van de wereld."
Stikker is er niet gerust op. "De oligarchie die in de VS ontstaat van politiek, tech en kapitaal is ongelooflijk bedreigend voor Europa. De meeste socialemediabedrijven zijn Amerikaans en de Nederlandse overheid zit in de Amerikaanse cloud. Den Haag wil bezuinigen op innovatie en kennis, dat is precies de verkeerde ontwikkeling. We moeten zelf veel meer in technologie investeren, zodat we weer strategische autonomie hebben."
