Veel onduidelijk over aanslag Uganda, maar werkwijze past bij rebellenbeweging ADF
Uganda is opgeschrikt door een van de bloedigste aanslagen in tijden. Bij de aanval in Mpondwe, in het zuidwesten van het Oost-Afrikaanse land, zijn tientallen mensen vermoord, onder wie veel scholieren. Slachtofferaantallen lopen nog altijd uiteen, maar er zouden zo'n veertig doden zijn gevallen. Zes mensen zouden zijn ontvoerd door de verantwoordelijken voor de aanslag.
De lokale autoriteiten wijzen naar de Allied Democratic Forces, de ADF. Dat is een gewapende groepering die in de jaren 90 ontstond als islamitische rebellenbeweging en strijd voerde tegen het regime van president Museveni. In 2019 zwoer de groep trouw aan terreurbeweging IS en sinds dat jaar wordt de ADF vaker aangewezen als verantwoordelijke voor aanslagen, al eist de groep de verantwoordelijkheid hiervoor zelden op. Sinds een reeks aanslagen in de hoofdstad Kampala, in 2021, bestrijdt het Ugandese leger de groep ook actiever.
Hoewel de ADF ook deze aanval op de school niet heeft opgeëist, sluit de werkwijze van de daders aan bij die van de groep, zegt hoogleraar Kristof Titeca van de Universiteit van Antwerpen, die gespecialiseerd is in het conflict in Uganda. De verantwoordelijken hebben hun slachtoffers met machetes en geweren toegetakeld, in een slaapzaal opgesloten en die in brand gestoken.
Volgens Titeca heeft de ADF in het verleden aanslagen uitgevoerd van dezelfde aard als die van nu. "Er zijn in de begindagen ook een aantal aanslagen in Kampala geweest. Daarna is de ADF verdreven uit Uganda, naar Congo. Sinds midden jaren 90 zit de groep daar. Het is inmiddels bijna een Congolese rebellenbeweging geworden, die maar weinig met Uganda te maken heeft."
In Congo heeft de groep - een van de honderden rebellenbewegingen in de regio - het vooral voorzien op Congolese doelen. "Maar ze leiden een erg teruggetrokken leven." Daar komt bij dat het een redelijk arme groepering is, die zich vooral moet bedruipen met handel met burgers in de grensstreek. "Er zijn geldstromen met jihadistische bewegingen, maar die zijn maar beperkt. De omstandigheden waarin de rebellenbeweging in Congo verblijft, zijn ronduit armoedig."
Even leek het er ook op dat de jongens in de slaapzaal waren opgesloten zodat de verantwoordelijken voor de aanval ongestoord voedsel konden stelen. Maar inmiddels melden Ugandese media dat de daders specifiek vroegen of de jongens moslim waren, en toen niemand zich als moslim identificeerde werden ze gewelddadig vermoord. Dat sterkt het vermoeden dat er een religieus motief was voor de aanslag.
Verder geradicaliseerd
Dat de groepering radicaal jihadistische elementen heeft, staat vast, maar in hoeverre de ADF met jihadistische motieven opereert is al jaren onderwerp van discussie onder deskundigen, vertelt Titeca. "Vaststaat dat ze trouw hebben gezworen aan IS en dat de groep sinds 2021 door de VS als IS-tak wordt gezien. Na aanslagen hijst het ook de IS-vlag, maar je kunt je afvragen hoe belangrijk dit is in de agenda van de beweging."
De ADF werd opgericht door Jamil Mukulu, die sinds 2015 vastzit en wordt vervolgd voor misdaden tegen de menselijkheid. "Die link met radicaal-jihadistische elementen is er historisch altijd geweest, ook onder hem", vervolgt Titeca. "Er waren altijd contacten met buitenlandse 'trainers', maar die waren nooit echt belangrijk. Sinds zijn arrestatie hebben radicalere krachten de ADF overgenomen en zijn ze verder geradicaliseerd."
Rekrutering voor de ADF gebeurt doorgaans regionaal. De groep richt zich op het aantrekken van Congolese moslims, maar ook radicale moslims uit de bredere regio sluiten zich volgens Titeca aan bij de beweging. "Dat gebeurt soms vrijwillig, maar soms worden ze ook gerekruteerd in salafistische moskeeën en komen ze er pas in Congo achter waar ze zich precies bij hebben aangesloten."
Bestrijding moeizaam
De bestrijding van de ADF gaat volgens Titeca moeizaam. Het Ugandese leger is eigenlijk de enige partij die actief de naar schatting 800 tot 1500 ADF-strijders bestrijdt. Ook de VN-missie in de regio, Monusco, boekte in het verleden maar weinig succes tegen de groep.
Het Ugandese leger heeft ook de handen vol aan andere zaken in de regio. "Een groot Ugandees bouwbedrijf maakt gebruik van de militaire operatie tegen de ADF om wegen aan te leggen in Congo, en die werkzaamheden worden ook beschermd door het leger. Verder is Uganda begonnen met olieontginning en de militaire operatie lijkt ook bedoeld als buffer tegen aanvallen op die ontginning."
