Iraanse bazaars zijn verlaten, landelijke staking moet druk op regime vergroten

• Eliane Lamper

  redacteur Online

Dichte rolluiken voor winkels en verlaten bazaars zijn al drie dagen het straatbeeld in tientallen Iraanse steden. In het land wordt gestaakt om druk uit te oefenen op het regime. Voornamelijk winkeliers hebben de deuren gesloten in de normaal gesproken overvolle steegjes, en er wordt zo min mogelijk gekocht door consumenten.

Ook werknemers in grote industrieën, zoals de olie-industrie, leggen het werk neer. Sara, die als ingenieur bij een oliebedrijf werkt, blijft thuis om de demonstranten te steunen. "Ik doe mee omdat ik klaar ben met het regime, en ook omdat we zo met elkaar de economie kunnen treffen", zegt Sara, die niet met haar echte naam genoemd wil worden, vanuit Teheran.

In haar bedrijf werken zo'n 2000 mensen. "Bijna 70 procent is thuisgebleven." Niet alleen het kantoorpersoneel, ook sommige arbeiders in olieraffinaderijen in de zuidelijke, olierijke steden als Ahwaz en Asuleyeh hebben deels het werk neergelegd, zegt ze. "Maar er werken ook Iraniërs in mijn bedrijf die wel pro-regime zijn en daar voordeel bij hebben, zoals collega's in managementposities."

'Staken is groot risico'

In de afgelopen weken riepen demonstranten hun landgenoten via sociale media op om te staken en te protesteren. De drie dagen worden vandaag afgesloten met Student Day, een jaarlijkse dag waarop de moord op drie studenten van de universiteit van Teheran in 1953 worden herdacht. Studenten houden op universiteiten in het hele land bijeenkomsten.

Het is een belangrijke ontwikkeling dat naast straatprotesten ook stakingen plaatsvinden, zegt historicus en Iran-deskundige Peyman Jafari, die onderzoek doet naar arbeid in de Iraanse olie-industrie. Voor ondernemers is dit een van de grootste stakingen in decennia. "Stakingen laten zien dat de beweging aan kracht heeft gewonnen. Maar er wordt nog niet massaal gestaakt, zeker niet in de industriesector."

Massale stakingen zijn moeilijk van de grond te krijgen, weet Jafari. "Er zijn nog te veel obstakels. Mensen hebben het economisch heel slecht in Iran. Het is een te groot risico, ze kunnen het zich niet permitteren. Er zijn geen officiële vakbonden, dus moet je zelf reserves hebben."

Ook in Nederland is er steun voor de demonstranten in Iran:

De overheid probeert de stakingen de kop in te drukken en dreigt met ontslag. Zo zijn werkweigeraars bij een grote voedselfabrikant ontslagen, weet Sara. "Door armoede kunnen mensen het werk niet neerleggen", zegt ze. Het land staat er mede door de internationale sancties economisch slecht voor, de inflatie is hoog en de banen liggen niet voor het oprapen.

Door stakingen kan de protestbeweging in de toekomst wel verandering teweegbrengen. "Het stilleggen van mijn industrie is de grootste bedreiging voor de overheid", zegt Sara. "Als de belangrijke industrieën in de transport, metaal en olie gaan staken, gaat het regime het in de portemonnee voelen", zegt ook Jafari. Deze industrieën houden het land draaiend en zorgen voor de meeste staatsinkomsten.

Het regime weet maar al te goed waar grootschalige stakingen toe kunnen leiden. "Voor de revolutie in 1979 werd er maandenlang algeheel gestaakt. Dat legde het hele land plat. Het regime ging wankelen omdat hun inkomen stillag", zegt Jafari. "Er was weinig olie-export meer en bovendien had het leger tekort aan brandstof." Het regime van de sjah viel en de eeuwenoude monarchie werd vervangen door een islamitische republiek. Ook de winkeliers in de bazaar speelden toen een grote rol.

Doordat het regime economisch hard geraakt werd, kregen arbeiders zelfvertrouwen. "Het begint klein, zoals je nu ook ziet. Maar er moet een omslagpunt komen waarin arbeiders de obstakels overwinnen en zich bij de straatprotesten voegen", zegt Jafari. "Arbeiders moeten minstens een paar maanden staken om het regime te raken." Iran heeft een grote oliereserve aangelegd in de afgelopen jaren.

Sara is ervan overtuigd dat er de komende tijd nog meer landelijke stakingen aankomen, en is van plan om opnieuw mee te doen. "En mijn collega's ook. De machthebbers zijn bang voor eensgezindheid", zegt de ingenieur. "Misschien word ik op een dag ook wel ontslagen. Ik ben erop voorbereid. Vrijheid heeft een prijs."