Commissie Eerste Kamer wil 'discriminatiecheck' op wetten
Bij het maken van nieuwe wetten moeten kabinet en parlement een checklist afwerken om te voorkomen dat het voorstel leidt tot discriminatie. Daarvoor pleit een parlementaire onderzoekscommissie van de Eerste Kamer. Bij sommige wetsvoorstellen kan het zinvol zijn om een 'discriminatie-effectrapportage' op te stellen, zoals die er ook al is voor milieueffecten, zegt de commissie onder leiding van GroenLinks-senator Ruard Ganzevoort.
De commissie werd vorig jaar ingesteld naar aanleiding van een Eerste Kamermotie van de VVD en GroenLinks. Daarin werd opgeroepen onderzoek te doen naar de oorzaken van het verschil tussen de wet op papier en de wet in de praktijk als het gaat om discriminatie. Wetten op het gebied van arbeidsmarkt, onderwijs, sociale zekerheid en justitie blijken onbedoeld nogal eens discriminerende effecten te hebben.
Het komt niet vaak voor dat de Eerste Kamer een parlementair onderzoek instelt. In de Tweede Kamer gebeurt dat regelmatig. Zo werden recent de uitvoeringsinstanties onderzocht, net als het ICT-beleid bij de overheid.
Meer vertrouwen in burgers
Kabinet en parlement moeten een stevigere rol op zich nemen om discriminatie tegen te gaan, vindt de parlementaire onderzoekscommissie. Die heeft vragen opgesteld die de wetgever zichzelf kan stellen bij het maken van een nieuwe wet.
Zo zouden wetten geschreven moeten worden met als uitgangspunt dat burgers goedwillend en deugdzaam zijn. De overheid moet dus meer vertrouwen hebben in de burgers. "Dat is de basis van een rechtvaardige samenleving", schrijft de commissie in het eindrapport 'Gelijk recht doen'.
Ook moet er meer aandacht zijn voor de mensen die door een wet geraakt worden. Niet iedereen kan zich even goed redden in de maatschappij en daarom moet de wetgever niet langer uitgaan van de zogenaamde 'normburger'.
Daarnaast moet de wetgever oppassen voor stigmatiserend taalgebruik en moeten wetten vooral niet te ingewikkeld zijn. Dat kan ertoe leiden dat mensen geen gebruik maken van bepaalde rechten, omdat ze de wet niet snappen.
Quota werken goed
Wetten die specifiek gericht zijn op het tegengaan van discriminatie werken onvoldoende, constateert de onderzoekscommissie. Probleem is dat je met wetten maar moeilijk opvattingen en de moraal van mensen kan veranderen. Bovendien zijn ze vaak te complex, waardoor het voor bijvoorbeeld werkgevers en onderwijsinstellingen niet duidelijk is wat er van hen wordt verwacht.
Toch is het volgens Ganzevoort goed om wettelijke plichten op te leggen aan werkgevers en uitvoeringsinstanties, bijvoorbeeld door ze jaarlijks te laten rapporteren wat ze hebben gedaan tegen discriminatie. Wat ook goed werkt zijn quota voor minderheden in een organisatie of voorkeursbeleid, stelt hij.
De commissie pleit verder voor het handhaven van de beslisruimte die ambtenaren nu hebben bij de uitvoering van wetten, zodat ze maatwerk kunnen leveren.