Formatie gemeentecolleges op stoom, lokalen de grote winnaar

• Hugo van der Parre

  Research-redacteur

Na een trage start is de formatie van colleges in de gemeenten flink op stoom gekomen. Van de 333 gemeenten die in maart verkiezingen voor de gemeenteraad organiseerden, is in 241 bekend wie als wethouder plaatsnemen in het college van B en W. In een aantal andere gemeenten nadert de formatie de afronding. Maar er zijn ook plaatsen waar nog lang geen zicht is op een nieuwe coalitie.

Net als bij de uitslagen zijn de lokale partijen de grote winnaar bij het binnenhalen van wethoudersposten. Uit een vergelijking van 234 gemeenten met 2018 blijkt dat nu 37 procent van de wethoudersposten ingenomen wordt door lokale partijen. Dat was 32 procent.

Anders gezegd: vier jaar geleden waren lokale partijen vertegenwoordigd in het college van 179 van deze 234 gemeenten, nu in 196.

Nieuwkomers

Opmerkelijk is de deelname van drie nieuwe landelijke partijen. Denk krijgt in Rotterdam voor het eerst de kans om mee te besturen met twee wethouders. In Schiedam leidt Denk zelfs de coalitiebesprekingen en is de kans op wethoudersposten ook zeer reëel. In Helmond steunt Denk de coalitie, maar zonder eigen wethouder.

Ook de Partij voor de Dieren mag voor het eerst meebesturen met een volledige wethouder in Arnhem, een parttimer in Heerlen en nog kans op eentje in Groningen en Almere. Volt, dat überhaupt voor het eerst meedeed in een klein aantal gemeenten, zit meteen al in het college in Arnhem en Maastricht.

Iets meer vrouwen

De emancipatie van vrouwen in het gemeentebestuur gaat stapje voor stapje. Waren er in 2018 nog 95 van de 234 onderzochte gemeenten zonder vrouwelijke wethouder, dat is nu gedaald naar 70. Kerkrade spant de kroon door net als de vorige keer zes mannen als wethouder aan te stellen.

Bij nog eens vijftien colleges met vijf wethouders is iedereen man, ook in (what's in a name?) Vijfheerenlanden. Rotterdam blijft overigens ook achter, met acht mannen en één vrouw als wethouder.

Daar staat tegenover dat vijf gemeenten het alleen met vrouwelijke wethouders doen. Dat zijn Bunnik, Culemborg, Tytsjerksteradiel, Ouder-Amstel en Terschelling, waarvan de laatste twee gemeenten bovendien een vrouw als burgemeester hebben.

In het oerchristelijke Staphorst is voor het eerst een vrouw wethouder geworden, namens het CDA. Over het geheel genomen schuift het aandeel van vrouwen op wethoudersposten richting 30 procent, waar het in 2018 nog 25 procent was. In 26 gemeenten zijn vrouwen in de meerderheid.

Landelijke partijen

In deze tussenstand komen D66 en de PvdA als best presterende landelijke partijen uit de bus. Beide gaan er ongeveer 25 procent op vooruit qua aantal wethouders. Ook de SGP boekt winst, met nu 28 wethouders. VVD, CDA , ChristenUnie en SP leveren wethouders in, GroenLinks blijft vooralsnog gelijk.