Verschillende overheidsinstanties en het havenbedrijf Groningen Seaports hebben niet correct gehandeld rondom grondaankopen voor de komst een groot datacentrum van Google in de Groningse Eemshaven. Dat concludeert een onderzoekscommissie onder leiding van de Groningse hoogleraar Regionaal Bestuur Marcel Boogers in een vanmiddag verschenen rapport.
"Ten aanzien van een aantal grondtransacties zijn keuzes gemaakt die op gespannen voet staan of niet in lijn zijn met eisen ten aanzien van democratische sturing, toezicht en controle", zo concludeert het rapport.
De commissie-Boogers werd ingesteld na onderzoek van Nieuwsuur over de grondhandel in de Eemshaven. Dat onderzoek reconstrueerde de gang van zaken rondom de komst van techgigant Google, waarvoor havenbedrijf Groningen Seaports (GSP) grond kocht en verkocht.
Uit het onderzoek bleek onder meer dat onbevoegd koopovereenkomsten en contracten werden afgesloten en dat een boer werd misleid en gedupeerd. Ook werden, buiten de openbaarheid, windmolenrechten gegund aan een familiebedrijf. Er ontstond, zo zei Boogers vanmiddag op een persconferentie "een beeld van een directie die veel ruimte kreeg, of nam, om overeenkomsten te sluiten. Die ruimte kreeg de directie ook, omdat de overheden worstelden met hun toezichthoudende rol."
Bekijk hier de video van Nieuwsuur over de schimmige miljoenendeals:
GSP was vroeger een overheidsinstelling, maar werd in 2013 verzelfstandigd. Onervarenheid met grootschalige grondtransacties hebben volgens de commissie bijgedragen aan de ontstane situatie. Zo is er "weinig gedaan om werkzaamheden rondom grondtransacties zichtbaar te professionaliseren". Een en ander zorgde ervoor "dat er onvoldoende gebruik is gemaakt van het bestaande instrumentarium, bijvoorbeeld om grondspeculaties tegen te gaan."
De verzelfstandiging van GSP had in de kwestie van de grondaankopen grote gevolgen, zo valt op te maken uit het rapport: "Onduidelijkheid over rollen en verantwoordelijkheden na de verzelfstandiging van het havenbedrijf leidden ertoe dat het organiseren van zakelijke slagvaardigheid niet altijd goed in evenwicht was met het waarborgen van democratische controle".
De commissie is kritisch over het gebrekkige toezicht vanuit de overheid en over het spanningsveld tussen publieke- en commerciële belangen. Ze constateert dat het "onvoldoende duidelijk is wie verantwoordelijk is voor de borging van het publieke belang en wie er toeziet op bedrijfsmatige afwegingen". Bovendien is er "geen sluitend toezichts- en controlemechanisme".
De commissie adviseert om de bestuurlijke structuur van GSP helder en simpeler te maken. Ook moet de politieke sturing op de havenontwikkeling van Delfzijl en de Eemshaven worden versterkt. Het rapport-Boogers zal besproken worden in Provinciale Staten van Groningen. Gedeputeerde IJzebrand Rijzebol (CDA) onderschrijft tegenover RTV Noord dat de structuur bij GSP "simpeler en helderder" moet: "Er moet een betere en heldere democratische verantwoording komen, terwijl de snelheid van handelen van Groningen Seaports moet blijven bestaan. Dat is een uitdaging."