Armoede in Duitsland: 'Loonsverhoging voor 10 miljoen mensen' en andere plannen
Het gaat over kinderarmoede, werkende armen, armoede onder alleenstaande ouders, onder gepensioneerden. In de Duitse verkiezingcampagnes is het thema armoede meer aanwezig dan ooit. Het is ook een groot probleem bij de oosterburen: één op de zes mensen in Duitsland leeft onder de armoedegrens. Ben je eenmaal arm, dan is het in Duitsland moeilijker dan in andere Europese landen daaraan te ontsnappen. En de kloof tussen arm en rijk neemt alleen maar toe.
"Het zijn twee werelden die volstrekt langs elkaar leven", zegt vrijwilligster Veronika Hempe. Ze werkt bij de Kiezladen in het Berlijnse Prenzlauerberg: een plek waar mensen gratis kleding, juridisch advies en - op vrijdag - voedsel kunnen halen. Prenzlauerberg is van de meest felbegeerde stukjes Berlijn. Mooie statige panden, met bijpassende huren. Overal koffiebarretjes, restaurants, yogastudio's. De wijk is volledig gegentrificeerd.
Misschien niet de meest voor de hand liggende plek voor een voedselbank, maar schijn bedriegt, zegt Hempe. "Vroeger, net na de val van de muur, was Prenzlauerberg helemaal niet zo'n rijke buurt. Sommige van de mensen die hier toen zijn komen wonen, zijn er nog steeds. Als ze nog niet gedwongen zijn om te verhuizen, want de huren stijgen razendsnel."
Meer armoede
Hoge huren, stijgende prijzen voor eten en benzine: vooral in de grote steden groeit het aantal mensen dat niet meer zonder hulp rondkomt. Zoals ook de bezoekers van deze Kiezladen. "Ik heb een pensioen van 580 euro per maand, dat wordt aangevuld tot bijstandsniveau", vertelt een oudere dame die al haar hele leven in Prenzlauerberg woont, verschillende baantjes had, maar niet genoeg overhoudt voor de dagelijkse boodschappen. De kloof tussen haarzelf en de buren voelt ze elke dag: "Als je hoort wat de mensen hier verdienen, dat is niet te geloven. Waarom zo veel?"
Het Duitse armoedeprobleem heeft verschillende oorzaken. Zo zijn begin deze eeuw de regels voor werkgevers versoepeld om de werkloosheid aan te pakken. Dat werkte, maar daardoor heeft het land nu wel een enorme lageloon-sector. Het land kent ook pas sinds 2015 een minimumloon, van 9,60 euro per uur. Mede daardoor leven 2,8 miljoen gepensioneerden, die zeker 45 jaar hebben gewerkt, op of onder de armoedegrens. Alle partijen beloven dat de pensioenen niet naar beneden zullen gaan. Maar of dat lukt is de vraag, want het pensioenstelsel is aan hervormingen toe.
'Voltijd werken, maar het niet redden'
Bij de Kiezladen melden zich vandaag veel gepensioneerden en werkloze Berlijners, maar er komen ook genoeg mensen die wel werken, vertelt Ulrich Balling. Hij geeft gratis juridisch advies in de winkel. "Schoonmakers, dagloners, winkelpersoneel. Ze werken, sommigen ook voltijd, maar redden het niet." Het Duitse minimumloon voorkomt volgens hem niet dat mensen in armoede wegzakken. "Mensen hebben niet genoeg om geld opzij te zetten. Als er dan iets gebeurt, is het meteen crisis."
Balling is enthousiast over de plannen van de sociaaldemocratische SPD om het minimumloon tot 12 euro te verhogen. "Een loonsverhoging voor 10 miljoen Duitsers", staat er ronkend op de verkiezingsposters van de SPD. Ook de Groenen en Die Linke willen een hoger minimumloon. De hoop is dat onder andere daarmee ook de opwaartse mobiliteit - de kans om vanuit de lageloonsector op te klimmen naar de middenklasse - vergroot. Met wat meer loon zouden mensen een buffer kunnen aanleggen en meer ruimte hebben zich te ontwikkelen.
Bij de bezoekers bij de Kiezladen is er maar weinig enthousiasme over politieke plannen om armoede aan te pakken. Scepsis overheerst. "Ik heb alle vertrouwen in de politiek verloren", zegt Richard. Wat zijn achternaam is, wil hij niet zeggen. "Ik zou het goed vinden als rijke mensen meer belasting moeten betalen, over hun vermogen bijvoorbeeld. Maar ik heb niet het idee dat de politiek echt iets voor mensen zoals ik wil doen. Daar heb ik in ieder geval de laatste jaren niks van gemerkt."