Zimbabwe kan na decennia weer de eigen bevolking voeden

• Elles van Gelder

  correspondent Afrika

Eindelijk een lichtpuntje voor Zimbabwe. Want na jaren van droogte staat het land een goede maisoogst te wachten; de grootste sinds de start van Zimbabwes omstreden landhervormingsprogramma.

De 29-jarige boer Terrence Maphosa loopt door zijn maisveld in Mondoro, zo'n 140 kilometer ten zuidwesten van Zimbabwes hoofdstad Harare. De mais torent boven hem uit. Op zijn twaalf hectare grond gaat hij drie keer zoveel oogsten als het voorgaande jaar. Hij lacht: "Meer dan genoeg om mijn eigen gezin te voeden, en de markt op te gaan om te verkopen. Dit is een goed jaar."

Correspondent Elles van Gelder sprak Maphosa tussen de mais en bij zijn kippen:

En hij is dus niet de enige. Na een goed regenseizoen verwacht Zimbabwe een recordoogst. Het ministerie van Landbouw en Visserij denkt dat ze dit seizoen bijna 3,1 miljoen ton graan gaan oogsten, het meeste sinds het seizoen 1984/1985. Genoeg om Zimbabwe van te voeden, daarom stoppen ze zelfs met de import van mais.

En dat in een land waar nieuwe cijfers van de Wereldbank laten zien dat 7,9 miljoen Zimbabwanen in extreme armoede leven en voedselhulp nodig hebben. 1,3 miljoen Zimbabwanen kregen die status tijdens de coronapandemie. De goede oogsten betekenen niet dat die cijfers direct gaan kelderen, want er is ook veel armoede in de steden. Maar verlichting brengt het wel.

Nieuwe generatie boeren

Ook maakt het de landbouwindustrie aantrekkelijker. De 29-jarige Maphosa, die ook kippenboer is, maakt deel uit van een nieuwe generatie jonge agrariërs in Zimbabwe. Velen zijn goed geschoold en hebben zelfs een universiteitsdiploma op zak, maar kunnen geen werk vinden. Zo studeerde Maphosa politicologie. Hij vertrok vanuit hoofdstad Harare naar het platteland, vlak voordat de coronacrisis begon.

De pandemie heeft zelfs bijgedragen aan de toename van het aantal jonge, veelal kleinschalige boeren, zegt Philip Sewera, directeur van een Zimbabwaanse organisatie voor jonge boeren met 6000 leden. "Er zijn steeds meer jongeren die succes hebben in de landbouw, dus ze steken elkaar aan."

Want op het platteland is het nu beter toeven dan in de stad, zelfs voor de jongere generatie, beaamt Maphosa . "Mijn vrienden klagen over de vele lockdowns, maar ik heb mijn bedrijf het afgelopen jaar juist kunnen uitbreiden."

Subsidies

Dat komt mede ook door de goede maisprijzen in Zimbabwe. Want de grote oogst is niet alleen een gevolg van beter weer, maar komt ook omdat de regering zowel de zaden als de mais dit seizoen zwaar subsidieert, zegt de Zimbabwaanse econoom John Robertson. "De prijs is zo goed dat boeren meer ruimte hebben vrijgemaakt voor mais."

Dat klinkt mooi, maar echt houdbaar is het volgens hem niet. "Er zijn grote geldtekorten dus het is onduidelijk waar de regering het geld voor die subsidies vandaan gaat halen."

De huidige regering, onder leiding van president Mnangagwa, roept al lange tijd dat hij Zimbabwes landbouwsector weer productief gaan maken. Onder zijn voorganger, president Mugabe, werden ruim twintig jaar geleden witte boeren met geweld van hun land gedreven. Het land werd verdeeld onder zwarte eigenaren.

Hoewel er successen zijn geboekt zijn er ook grote stukken land die braak liggen en overwoekerd zijn omdat het naar Zimbabwanen ging die niet konden of wilden boeren. Veel ging naar de politieke elite.

Maphosa huurt nu land. "Veel zwarte boeren hebben gefaald. Pak het land van degenen die het niet gebruiken en geef het aan de jongeren. Wij kunnen helpen om van Zimbabwe weer een graanschuur te maken."

Ook Sewera van de jonge agrariërsclub gelooft in betere tijden. "De winst die nu wordt gemaakt, kan worden geïnvesteerd in de boerenbedrijven. Hopelijk kunnen we zo beter plannen voor jaren dat er geen regen valt."

Econoom Roberston is minder optimistisch. Hij twijfelt aan de ervaring van de jonge boeren, maar vraag zich ook af hoe ze echt goed kunnen investeren. "Zimbabwe pakt namelijk het echte probleem niet aan. Als de jongeren land krijgen dan is het als pacht, de regering houdt het eigendom. Dat betekent dat de banken de boeren geen leningen willen geven want ze hebben geen onderpand. Dus kan de boer niet investeren in zijn bedrijf. Ik ben bang dat de euforie van deze grote oogst tijdelijk is. Dit jaar hebben we goede regens en geluk gehad."