Jonge studente en kunstenaar staan op tegen Kremlin, maar celstraf dreigt

• Iris de Graaf

  Correspondent Rusland

Het lijken twee compleet verschillende zaken: de grondwet voorlezen aan gemaskerde agenten van de oproerpolitie of tekeningen van blote borsten en een homostel delen op Instagram. In Rusland kan je voor beide 'overtredingen' jarenlang in de gevangenis belanden.

En dat is precies wat de 19-jarige Olga Misik en de 27-jarige Joelia Tsvetkova te wachten staat. Een toespraak van Misik ging deze week viral; komende week hoort ze haar straf.

De activiste las in 2019 als 17-jarig meisje de grondwet voor aan de oproerpolitie tijdens demonstraties. De foto van 'het meisje met de grondwet', waarop ze in kleermakerszit met een kogelvrijvest aan het artikel over het recht op vreedzaam protest voorleest, ging de hele wereld over.

Afgelopen zomer werd ze gearresteerd, nadat ze een gebouw van het Openbaar Ministerie met verf had besmeurd. Sindsdien zit ze in huisarrest en mag ze geen internet gebruiken.

Ook de feministische kunstenares Tsvetkova is al twee jaar aan huis gebonden, zonder communicatie met de buitenwereld. Ze deelde op sociale media tekeningen van blote vrouwen en een homostel met een baby. Op sommige tekeningen waren geslachtsdelen te zien. 'Verspreiding van pornografische materialen', is de aanklacht.

Misik hangt twee jaar celstraf boven het hoofd, Tsvetkova twee tot zes jaar. De jonge vrouwen behoren tot een groeiende groep Russische jonge activisten die volgens mensenrechtenorganisaties om politieke redenen wordt vervolgd.

"Vanaf het moment dat ik de grondwet in mijn handen nam, was mijn toekomst een uitgemaakte zaak. En dat aanvaard ik met moed", zei Misik vorige week in haar slotpleidooi in de rechtbank. Komende dinsdag beslist de rechter hoelang ze daadwerkelijk de gevangenis in zal gaan. Haar speech ging viral op sociale media.

'Rusland lijkt erg op nazi-Duitsland'

In haar pleidooi haalt Misik de Duitse verzetsstrijder Sophie Scholl aan. Die werd tijdens de Tweede Wereldoorlog veroordeeld voor hoogverraad en op 22-jarige leeftijd onthoofd. "Zij werd vervolgd voor pamfletten en graffiti, ik voor posters en verf", zei Misik in de rechtbank. "In werkelijkheid staan we beiden terecht voor onze politieke gedachten. Mijn zaak lijkt erg op die van Sophie en het huidige Rusland lijkt erg op nazi-Duitsland".

Misik wordt op sociale media veel geprezen om haar woorden van verzet. "Heldin! Geef niet op", is een veelgelezen reactie. Maar ook: "Olga's tekst zal later in de schoolboeken te lezen zijn" en "met zo'n dappere jeugd heeft Rusland nog hoop op een toekomst!".

Hongerstaking

Soortgelijke reacties zijn te lezen onder een Facebookpost van Tsvetkova , gepost via het account van haar moeder. In het bericht kondigde Tsvetkova woensdag aan in hongerstaking te gaan. Want hoewel Misiks zaak afgelopen week voorkwam, wacht Tsvetkova al twee jaar op het strafrechtelijk onderzoek.

"Twee jaar van mijn leven, gestolen, voor een post op sociale media. Nog voordat ik mijn daadwerkelijke gevangenisstraf moet uitzitten. Het is een hel." Met haar hongerstaking wil ze aandacht vragen voor alle politieke gevangen die in Rusland jaren in huisarrest hun gevangenisstraf afwachten. "Mijn eis is simpel: ik vraag de overheid to man up. Wil je mij veroordelen? Prima. Ik ben klaar voor mijn straf. Ik eis geen vrijlating, maar een snel en eerlijk proces", schrijft Tsvetkova.

"Joelia, je bent een heldin!", is in de comments te lezen. En: "Dit is het moderne Rusland; een jong meisje heeft meer eer en waardigheid dan de staat en haar veiligheidstroepen."

De woorden van de twee jonge vrouwen wijken af in een Rusland waarin steeds minder ruimte voor een andere mening is. Met het oog op de parlementsverkiezingen in september dit jaar, neemt de repressie in Rusland toe. Zo is de organisatie van oppositieleider Navalny onlangs opgedoekt. Ook werden kritische media de mond gesnoerd en zijn er deze week tal van nieuwe wetten aangenomen om vervolging van mensen die sympathiseren met de oppositie makkelijker te maken.

Nog altijd brede steun voor Poetin

Meer dan driehonderdduizend mensen ondertekenden online petities voor zowel Misiks als Tsvetkova's vrijlating. Maar het lijkt er niet op dat dit soort individuele protestacties echt iets teweegbrengen. Veel jongeren zijn volgens onderzoekscentrum Levada ontevreden over Poetin en de recente ontwikkelingen, maar het overgrote deel - zo'n 65 procent - staat nog altijd achter hun president.

Veel hoop dat hun protest daadwerkelijk iets verandert hebben Misik en Tsvetkova dan ook niet. "Ben ik bang om dood te gaan? Ik denk het wel", schrijft Tsvetkova. "Maar ik heb niets meer te verliezen. Ik ben mijn werk, vrienden en leven al kwijt en heb alleen mijn waardigheid nog over."