Ook Catalaanse vertaler 'niet geschikt' voor gedicht Amanda Gorman

Net als in Nederland is ook in Catalonië controverse ontstaan over de vertaling van het gedicht The Hill We Climb, dat de Amerikaanse dichter Amanda Gorman voordroeg bij de inauguratie van president Biden. Vertaler Víctor Obiols had de opdracht gekregen het gedicht in het Catalaans te vertalen, maar het resultaat zal niet worden uitgebracht.

In Nederland trok Marieke Lucas Rijneveld zich vorige maand terug na kritiek dat zij zich als witte auteur onvoldoende zou kunnen inleven in de situatie van de zwarte Gorman. Critici vroegen zich af waarom er geen goede tweetalige, zwarte dichteres was gevonden om het werk te vertalen.

Niet geschikt

In Catalonië gebeurde ongeveer hetzelfde, met als verschil dat Obiols zijn vertaling al klaar heeft en niet vrijwillig de opdracht heeft teruggegeven. "Ze hebben me verteld dat ik niet geschikt ben om het gedicht te vertalen", zei Obiols tegen het persbureau AFP.

"Niet dat er werd getwijfeld aan mijn vaardigheden", vervolgde hij. "Maar ze waren op zoek naar iemand met een ander profiel. In ieder geval een jonge, activistische vrouw, bij voorkeur zwart."

Obiols had de vertaalopdracht gekregen van uitgever Univers in Barcelona. De uitgever zegt te zijn teruggefloten door Viking Books for Young Readers, de Amerikaanse uitgever van Gormans gedicht.

Identiteit

De 23-jarige Gorman maakte met The Hill We Climb wereldwijd indruk bij de inauguratie. Het gedicht gaat over hoop en de toekomst van Amerika, maar ook haar identiteit als jonge zwarte vrouw is een belangrijk thema. Daarnaast sprong haar zelfbewuste presentatie in het oog.

Om zo'n gedicht goed te vertalen, inclusief alle diepere lagen die erin zitten, moet een vertaler zich kunnen identificeren met de schrijver, zeggen veel betrokkenen. Een witte vertaler kan dat niet, zei bijvoorbeeld spoken-wordkunstenaar Zaïre Krieger. "Het gedicht van Gorman gaat er juist over dat een zwarte vrouw eindelijk ruimte mag innemen in het witte systeem."

Homerus en Shakespeare

Víctor Obiols laat doorschemeren weinig te kunnen met dat criterium. Hij erkent dat het een erg ingewikkelde klus is, waar je niet licht over moet denken. Maar hij zegt dat hij wel vaker complexe vertaalopdrachten tot een goed einde heeft gebracht.

"Als ik haar gedicht niet kan vertalen omdat Gorman een jonge, zwarte, Amerikaanse vrouw is, dan zou ik ook Homerus niet kunnen vertalen omdat ik geen Griek ben uit de achtste eeuw voor Christus. En dan had ik ook Shakespeare niet kunnen doen, want ik ben geen zestiende-eeuwse Brit."

De Catalaanse vertaler krijgt zijn honorarium wel gewoon uitbetaald.