Kijken bij de Chinese mijn waar eerder coronavirussen ontstonden
In een mijnschacht in het zuiden van China werden jaren geleden vleermuizen gevonden met coronavirussen die het dichtst in de buurt komen van het virus dat de wereld nu in zijn greep heeft en covid-19 veroorzaakt. In de mijn ligt dus mogelijk de sleutel tot meer informatie over ontstaan van zulke virussen. Maar ondanks de Chinese toezegging om alle ruimte te willen geven aan het onderzoek naar de bron van corona, blijkt een bezoek aan de mijn een gevoelige onderneming.
Onze correspondent probeerde het, maar dat werd hem niet in dank afgenomen. Bekijk zijn reportage voor het NOS Journaal:
De bewuste mijn ligt in de Zuid-Chinese provincie Yunnan. In het voorjaar van 2012 worden zes mensen ziek na het opruimen van de verlaten kopermijn. Ze hebben koorts, hoest en ademhalingsproblemen. Een onbekende longontsteking, wordt gezegd. Drie van hen komen te overlijden. In de weken daarvoor waren ze in aanraking gekomen met vleermuizen en uitwerpselen daarvan. Een nieuw virus, of toch een reactie op giftige Yunnanese paddenstoelen?
Een team van 'batwoman' Shi Zhengli, een gerenommeerd onderzoeker bij het Instituut voor Virologie uit Wuhan, identificeert nadien in elk geval verschillende coronavirussen bij de vleermuizen in de mijn. Eén daarvan, bleek vorig jaar, komt voor meer dan 96 procent overeen met het coronavirus dat covid-19 veroorzaakt. Over de specifieke oorsprong van het virus zegt dat nog weinig en hertesten van de monsters voor het nieuwe coronavirus waren negatief. Maar het onderstreept wat Shi daarna in tal van onderzoeken laat zien: coronavirussen gedijen goed in de vleermuizenpopulatie en kunnen, al dan niet met tussenkomst van een ander dier, mensen besmetten.
'Mensen van buiten mogen hier niet langs'
Door het hart van Yunnan, naar de Babianrivier, rijden we langs thee- en bloemenvelden richting de oude mijnschacht. Zo'n tien kilometer voor aankomst bij de genoemde locatie komen we tegen een checkpoint tegen. "Mensen van buiten mogen hier vanwege de epidemie niet langs", stelt een van de mannen die de doorgang blokkeert met een bamboestam en een pylon. Een combinatie van een groene code op de Chinese corona-app en een negatieve coronatest geeft in de meeste delen van het land vrij baan. Niet hier.
Bij vervolgonderzoeken van 'batwoman' Shi test een handvol mensen een kleine 300 kilometer verderop positief op antilichamen voor een SARS-gerelateerd coronavirus. Niemand van hen kon zich herinneren recent ziek geweest te zijn. Wel stelden ze allemaal wel eens vleermuizen rond hun huis te zien.
In twee nabijgelegen grotten werden in de jaren daarna honderden coronavirussen aangetroffen. De vondst bleek een doorbraak, en wordt gezien als meest waarschijnlijke verklaring voor de bron van het SARS-virus, dat later via civetkatten op mensen oversprong.
Mensen daar zeggen nu eigenlijk nooit meer vleermuizen te zien. "Vroeger wel", zegt de uitbater van een tabakswinkeltje. In ieder geval een van de twee grotten is inmiddels gesloten, zegt de man die een checkpoint nabij de Yanzi-grot bewaakt.
Onbekenden houden ons tegen als we met buurtbewoners rond de grot willen gaan praten. "Dat kan niet, vanwege de epidemie", schreeuwt een van het dozijn aan mannen dat kort daarna verschijnt. Meerdere volgauto's verliezen ons daarna niet meer uit het oog, tot we door het tolpoortje op de snelweg verdwijnen.
Monsters ingeleverd
Gevallen van corona zijn in de regio niet of nauwelijks geweest, vertellen inwoners in Tongguan, waar de mijnschacht onderdeel van uitmaakt. De hele provincie Yunnan, die 48 miljoen inwoners heeft, noteerde volgens de officiële overheidscijfers slechts 231 coronameldingen.
Dat de mijn een gevoelige locatie is, berichtte persbureau AP eerder al. Een onderzoeksteam dat er recentelijk in slaagde monsters af te nemen in de mijnschacht, zou die hebben moeten inleveren. Al het wetenschappelijke onderzoek naar de oorsprong van het virus moet voor publicatie eerst worden goedgekeurd door de autoriteiten in Peking, bleek uit documenten in handen van het persbureau. In een notitie aan het Chinese RIVM kregen medewerkers orders geen data te delen met externe partijen.
Woordvoerder Wang Wenbin van het ministerie van Buitenlandse Zaken zei woensdag dat China alle ruimte wil geven voor het onderzoek naar de bron van corona. "China zal op een open, transparante en verantwoordelijke manier blijven samenwerken met de WHO."
Op dit moment is een WHO-missie op pad in Wuhan; onder de onderzoekers is ook Marion Koopmans van het Erasmus MC.
Meerdere pogingen om met onderzoekers van Virologisch Instituut in Wuhan (WIV) in gesprek te komen liepen op niets uit. In september stelde het instituut dat het laboratorium niet toegankelijk was voor journalisten wegens "onderhoud en de pittige onderzoeksinspanningen". Bij de laatste poging, in januari, zei een woordvoerder te druk te zijn met "eindejaarsrapportages en andere zaken". Het zwaarbeveiligde lab van het instituut is al geruime onderwerp van geruchten over een mogelijk lek, onder meer in Washington. Bewijs is daarvoor nooit geleverd.
