Hoe voetbalgames een spelersvakbond steenrijk maakten (en Zlatan heel kwaad)

• Arjan Dijksma en Guido van Gorp

  redacteuren NOS Sport

'Time to investigate'. Met die woorden heeft stervoetballer Zlatan Ibrahimovic de lont onlangs in het kruitvat gestoken.

In een tirade op Twitter maakte hij bezwaar tegen het gebruik van zijn naam en portret in het populaire voetbalspel FIFA 21.

Het doelwit van Ibrahimovic is internationale spelersvakbond FIFPro. Deze belangenorganisatie, gevestigd in Hoofddorp, heeft voor tientallen miljoenen euro's de portretrechten van voetballers verkocht aan spelfabrikanten.

En dat geld werd door FIFPro geïnvesteerd in honderden Nederlandse huizen en appartementen. Hoe kan dat? De NOS duikt in de wereld van de voetbalspellen.

Goudmijn

Zo'n twintig jaar geleden komen de bazen van FIFPro tot het besef dat ze op een goudmijn zitten. Grote computerspelfabrikanten als EA Sports (maker van de FIFA-games) en Konami (Pro Evolution Soccer) willen met voorman Theo van Seggelen van de vakbond en zijn collega's om de tafel.

Het is de tijd waarin spelcomputers, zoals de Playstation van Sony, steeds populairder worden. En de computerfabrikanten voeren met voetbalspellen een felle strijd om de gunst van de gamer. Heilige graal in die concurrentieslag is dat de voetballers op de computer en in het spel de namen van echte spelers hebben.

Het is voor EA Sports en Konami echter ondoenlijk om contracten af te sluiten met alle duizenden individuele profvoetballers. Ze zoeken eind jaren negentig daarom een partij die zaken kan doen namens zoveel mogelijk spelers. Dat ze daarbij aan de internationale spelersvakbond FIFPro denken, is natuurlijk niet onlogisch.

Tot dat moment is de FIFPro slechts een belangenbehartiger van voetballers zoals een klassieke vakbond: afspraken maken met werkgevers over salarissen en juridische hulp geven aan spelers in problemen.

1 miljoen

Maar dan vallen voorman Van Seggelen en consorten van de ene in de andere verbazing. Tijdens een gesprek met een fabrikant in Londen wordt duidelijk dat deze 350.000 dollar overheeft voor de namen van alle spelers. Even later krijgt de vakbond van een concurrerende fabrikant zelfs een miljoen dollar aangeboden. Volledig beduusd komen de mannen terug in hun hotel.

Het is voor FIFPro een waagstuk. De bond heeft via de nationale spelersvakbonden weliswaar duizenden leden, maar er zijn ook veel spelers niet verbonden aan de organisatie. Als te veel voetballers bezwaar maken tegen de deals van FIFPro, is de toezegging van de vakbond waardeloos. Van Seggelen neemt echter de gok en zet zijn handtekening onder de contracten.

En zo stroomt het geld vanaf het begin van deze eeuw binnen op het hoofdkantoor van FIFPro in Hoofddorp. Dat wordt echter niet teruggegeven aan de rechthebbenden, de spelers, maar op de bank gezet.

"Tijdens de eerste jaren dat wij met EA en Konami in zee waren, hebben wij het geld uit de computerspellen niet uitgekeerd, maar gespaard om een onafhankelijke positie te krijgen", geeft van Seggelen toe in een opmerkelijk afscheidsinterview met Voetbal International.

In de zoektocht naar een hoger rendement besluit de bond in 2014 zelfs om vastgoed aan te kopen via een nieuw bedrijf: FIFPro Properties BV. Amper twee jaar later krijgen de bewoners van appartementencomplex Heren van Ambacht in Vlaardingen een nieuwe huisbaas.

Het is een van de vele grote deals die wordt gesloten door de huismakelaar van Van Seggelen. In totaal kan de NOS de aankoop van 642 woningen en appartementen terugvinden in trotse aankondigingen online. Niet alle deals worden echter op die manier gemeld.

In het Kadaster staan 736 objecten ingeschreven, verspreid over 18 plaatsen in Nederland. Volgens FIFPro is een deel van de vastgoedportefeuille van zestig miljoen euro met bankleningen gefinancierd.

De opbrengsten uit de voetbalgames gaan inmiddels wel grotendeels naar nationale spelersvakbonden, maar overzichten van geldstromen ontbreken. Op de website van FIFPro is daarover niets terug te vinden.

Ook na vragen van de NOS komt daarover geen duidelijkheid vanuit Hoofddorp. De FIFPro wil geen bedragen noemen, omdat de contracten met gamesfabrikanten dat zouden verbieden.

Teamuitje

Toch is er wel een idee te krijgen van de verdiensten voor individuele voetballers, als we kijken naar de situatie in België. ACV Sporta is een van de aangesloten bonden die jaarlijks geld krijgt van FIFPro.

De Belgische vakbond laat spelersgroepen van voetbalclubs vervolgens zelf bepalen waar ze hun vergoeding aan besteden, bijvoorbeeld aan een teamuitje. Bij clubs op het hoogste niveau was daarvoor vorig jaar 3.000 euro per selectie beschikbaar.

"Ik hoop voor EA dat zij zich voldoende verzekerd weet van haar rechten. En voor FIFPro dat zij niet te veel hebben gegarandeerd aan EA", zegt advocaat Cor Hellingman tegen de NOS. In 2000 stond hij spelers van het Nederlands elftal bij in een portretrechtendispuut met spelfabrikant EA Games en FIFPro.

"In die tijd ontbrak het echt aan toestemming van spelers. FIFPro verkocht, volgens de voetballers, rechten die het niet had en gaf EA een vrijwaring. EA verwees vervolgens fijntjes naar FIFPro voor het bonnetje", verklaart Hellingman. Hij hoopt voor de vakbond dat het inmiddels juridisch goed is dichtgetimmerd. Al zet Zlatan daar dus nu ook zijn vraagtekens bij.

Toestemming

De spelersvakbond is overigens slechts een van de vele partijen die geld verdienen aan de FIFA-spellen. Fabrikant EA Games maakt in ruil voor het gebruik van namen en logo's ook hoge bedragen over aan wereldvoetbalbond FIFA, clubs, bonden en competities.

Hellingman: "Het is maar de vraag of de individuele spelers die toestemming ook zo hebben verleend."

"Maar zelfs dan kun je je afvragen", zegt advocaat Hellingman, "of het wel een kerntaak van een vakbond is om portretrechten te exploiteren en te investeren in vastgoed."

Dat probleem ziet FIFPro naar eigen zeggen niet, omdat met het geld voetballers die minder diepe zakken hebben dan Zlatan worden geholpen.

Druk maken

"Een contract van acht miljoen lijkt enorm, maar als je dat verdeelt over de zeventienduizend profs die in het spel zitten, praat je over een paar honderd dollar per speler. Een beetje makelaar neemt voor dat bedrag de telefoon niet eens op", zegt Van Seggelen in VI.

"De Messi's en Ronaldo's van deze wereld gaan zich hier niet druk om maken."