Vijf jaar geleden verdween de basisbeurs, in ruil voor een miljardeninvestering in beter hoger onderwijs. Onderwijsinstellingen konden plannen indienen om aanspraak te maken op geld uit een investeringspot van 2,3 miljard euro. Veel van die plannen zijn inmiddels openbaar, dus maakt NOS op 3 de balans op: wat staat erin - en wat vinden studentenbonden en de politiek ervan?
Instellingen willen graag investeren in meer docenten, beter online onderwijs en meer studentpsychologen. En tussen de ingediende plannen zitten ook vrij specifieke voorstellen. Hogescholen investeren in duizenden extra stopcontacten, docenten krijgen cursussen Engels en studenten op één hogeschool hebben dankzij het leenstelselgeld duurzame broodjes in de schoolkantine.
In onderstaande video duikt NOS op 3 de plannen van de onderwijsinstellingen in:
De grote vraag is: zijn deze plannen de grotere studieschuld van studenten echt waard?
Studentenbonden houden er gemengde gevoelens aan over. "We vinden het positief dat er wordt geïnvesteerd in mentale gezondheid, want veel studenten ervaren mentale problemen, eenzaamheid en prestatiedruk", zegt Lyle Muns van de Landelijke Studentenvakbond.
Het lijkt er verder op dat docententekorten worden aangevuld met geld uit het leenstelsel. Eén op de vijf onderwijsinstellingen geeft in hun plannen aan dat ze met het aannemen van meer docenten vooral de groeiende studentenaantallen willen bijbenen en zo de klassen klein willen houden.
"Die tekorten zouden niet aangevuld moeten worden met het geld uit het leenstelsel", zegt Quinta van Kelle van het Interstedelijk Studenten Overleg. Studentenbonden zien graag dat er nóg meer geld gaat naar docenten om de stijgende studentenaantallen van afgelopen jaren te compenseren.
Hiermee schendt het kabinet de afspraken die zijn gemaakt bij invoering van het leenstelsel.
GroenLinks-Kamerlid Westerveld reageert: "Wij vinden het kwalijk dat er tussentijds gekort is op hoger onderwijs, waardoor instellingen het leenstelselgeld nu nodig hebben om de groei van studenten op te vangen. Daarmee schendt het huidige kabinet in onze ogen de afspraken die zijn gemaakt bij invoering van het leenstelsel."
Toen werd namelijk afgesproken dat het geld dat het leenstelsel oplevert, naar een zichtbare kwaliteitsverbetering in het onderwijs moest gaan. SP-Kamerlid Frank Futselaar: "Technisch gesproken is het tegengaan van afname van kwaliteit ook het verbeteren van kwaliteit. Maar zo is het niet afgesproken", vindt ook Frank Futselaar van de SP.
Onderwijsminister Van Engelshoven zegt tegen NOS op 3 dat zonder het leenstelselgeld er nóg minder geld voor docenten was geweest. "Als je die investering niet had gedaan, was de docent-studentratio verslechterd. Laten we reëel zijn: dit is gewoon heel veel geld dat wordt geïnvesteerd in de kwaliteit van onderwijs."
Zelf opzoeken wie waarin investeert
NOS op 3 zocht van (bijna) álle onderwijsinstellingen uit waar zij het leenstelselgeld in willen investeren. Een flink karwei. Soms zijn de plannen amper te vinden - en vaak behoorlijk wollig opgeschreven. In de tool hieronder zijn álle plannen concreter samengevat en per onderwijsinstelling of studie op te zoeken:
Studentenbonden geven ook aan dat het voor hen al best lastig te achterhalen is waar het leenstelselgeld naartoe gaat. "Als wij dat als betrokken studenten al hebben, geldt dat al helemaal voor individuele studenten", zegt Van Kelle van het Interstedelijk Studenten Overleg.
PVV-Kamerlid Harm Beertema vraagt zich af: was hier dat leenstelselgeld wel voor bedoeld, of hadden scholen daar zelf al in moeten investeren? "Extra stopcontacten allang in orde moeten zijn en is het niet meer redelijk dat docenten er zelf zorg voor dragen dat ze het Engels beheersen."
Minister Van Engelshoven wijst erop dat studenten en docenten in de medezeggenschap hebben ingestemd met de plannen. "Die worden onafhankelijk getoetst en ik kijk vooral of het proces goed is doorlopen." Het ISO concludeerde eerder al dat dit inderdaad redelijk goed verloopt.
Wel kan de minister zich voorstellen dat studenten soms bedenkingen bij bepaalde plannen hebben. "Tegen die studenten zou ik willen zeggen: neem contact op met de studenten in de medezeggenschap en vraag waarom ze hiermee hebben ingestemd."