Harold Evans, godfather van de onderzoeksjournalistiek, overleden
De Brits-Amerikaanse journalist Harold Evans is op 92-jarige leeftijd overleden, schrijft zijn werkgever, persbureau Reuters. Als hoofdredacteur van The Sunday Times drukte hij een groot stempel op de Britse pers in de naoorlogse periode.
Evans zette zich in voor gedegen onderzoeksjournalistiek met de daarvoor speciaal opgerichte Insight-redactie van de krant. Het zondagsblad kon daardoor onthullen dat de Russische spion Kim Philby een belangrijke MI6-medewerker was, in plaats van een onbelangrijke ambtenaar zoals de overheid beweerde.
Ook publiceerde The Sunday Times eigen onderzoek waaruit bleek dat een reeks ongelukken met DC-10-vliegtuigen door een productiefout werden veroorzaakt. De krant werd wel getypeerd als "een permanente parlementaire enquêtecommissie".
Dat de krant slechts eenmaal per week gepubliceerd werd, kwam de journalistiek ten goede, meende Evans. "Zondagsbladen bedrijven een radicalere, meer prikkelende, irriterende vorm van journalistiek. Ik denk dat dat komt doordat ze op een rustdag worden gelezen en doordat ze zich veel minder dan de dagbladen hoeven te bekommeren over de gebeurtenissen van de dag."
Softenonschandaal
Evans deed er alles aan om de stukken onder de aandacht te brengen van beleidsmakers. Zo liet hij eens een artikel over het softenonschandaal naar alle 600 Britse parlementsleden sturen.
Bij deze affaire trok The Sunday Times ten strijde voor de kinderen die geboorteafwijkingen hadden opgelopen, doordat hun moeders tijdens de zwangerschap een middel tegen misselijkheid hadden geslikt. Dat leidde uiteindelijk tot een compensatie van de fabrikant voor de getroffen gezinnen.
En passant verruimde Evans met deze zaak ook nog de strenge perswetten in Groot-Brittannië. Hij trok ten strijde tegen een verbod om te publiceren zolang de zaak onder de rechter was. Het Europese Hof gaf hem uiteindelijk gelijk, waarmee hij de persvrijheid in zijn land oprekte.
Ruzie met Murdoch
Evans zei ooit als kind al gefascineerd te zijn door het beroep van journalist. "Ik vond gangsterfilms prachtig: journalisten die met slappe bruine hoeden op in Chicago de misdaad te lijf gingen." Hij noemde zichzelf een romanticus: "Ik heb van jongs af aan van het speuren in de journalistiek gehouden."
De zoon van een treinmachinist begon op 16-jarige leeftijd als verslaggever van een krant in Manchester. Hij maakte naam als 'muckraker' met een strijd om eerherstel voor een man die in 1950 onterecht geëxecuteerd was voor de moord op zijn vrouw en kind. Deze gerechtelijke dwaling (seriemoordenaar John Christie bleek de dader) luidde in Groot-Brittannië het einde van de doodstraf in.
Toen Evans in 1981 van de zondagseditie overstapte naar de reguliere Times gold hij als een witte raaf: in tegenstelling tot zijn voorgangers was hij niet uit de upper class afkomstig met een opleiding aan kostscholen en Oxford of Cambridge.
Lang hield hij het niet vol bij The Times. De krant, lang een onaantastbaar instituut in de Britse samenleving, was net overgenomen door de Australische mediamagnaat Rupert Murdoch. Ondanks diens garanties over redactionele vrijheid voelde Evans zich gebreideld: volgens de hoofdredacteur liet Murdoch zich te veel voor het karretje van premier Thatcher spannen.
Zo maakte Evans zijn aftreden bij The Times bekend op televisie en blikte hij terug op zijn conflict met Murdoch over de redactionele vrijheid van journalisten:
Hij vertrok en schreef Good Times, Bad Times over de bittere ruzie. Een ingezonden brief over de affaire weigerde The Times aanvankelijk te publiceren, tot Evans via de rechter alsnog zijn weerwoord kreeg.
Hij was een icoon die een generatie jonge Britten inspireerde om vertoornd de pen op te nemen.
Evans vertrok met zijn vrouw naar de VS en werd daar enkele jaren uitgever bij Random Press. Daar publiceerde hij bijvoorbeeld de sleutelroman Primary Colors over de Clinton-campagne en de memoires van generaal Colin Powell. Ook schreef hij enkele boeken over het vak, zoals een terugblik op 25 jaar World Press Photo en lesboeken voor krantenmakers waarin hij zijn kneepjes van het vak deelde.
In een necrologie noemt Reuters-collega Stephen Grey hem in een adem met Watergate-journalisten Woodward en Bernstein, als "een icoon die een generatie jonge Britten inspireerde om vertoornd de pen op te nemen". "Hij liet ons zien dat journalistiek de wereld niet alleen beter kan maken, maar dat je daar ook oprecht plezier mee kan beleven."