Hoe houd je je huis koel? 'Te weinig aandacht voor in klimaatplannen'
De komende dagen wordt het nog weer even flink warm en dan zal iedereen terugdenken aan de hittegolf van deze zomer. In veel huizen werd het toen flink warm en werd nog eens extra duidelijk dat voor het koelen van huizen in Nederland te weinig aandacht is. Dat zegt Jan Engels van Klimaatverbond Nederland, een samenwerkingsverband van gemeenten, provincies en waterschappen.
"Door de laatste paar hete zomers groeit het besef dat er wat aan de hand is en dat we met koeling moeten rekening houden. Maar in het klimaatakkoord is dit nauwelijks verwerkt", aldus Engels.
In tegenstelling tot veel andere landen hebben huizen in Nederland vaak geen airconditioning. Met die enkele warme weken per jaar is dat onnodig, was de gedachte. Maar dat kan dus veranderen door de opwarming van de aarde. "Hier moet meer aandacht voor komen bij beleidsmakers in Den Haag, bij woningcorporaties, bij het ontwerp van woningen en bij gemeenten", zegt Engels.
'Airco niet de oplossing'
Iedere gemeente moet volgend jaar een plan hebben hoe en wanneer wijken van aardgas worden afgekoppeld. Volgens Engels moeten gemeenten in die plannen ook meenemen hoe ze met de koelingsbehoefte van bewoners omgaan. "Als straks iedereen een airco neemt dan geeft dat problemen, dat leidt tot een gigantische elektriciteitsvraag."
Tijdens de hittegolf in augustus ging het elektriciteitsverbruik al met zo'n 30 procent omhoog, zegt energiebedrijf Essent. En dat terwijl nu maar een klein deel van de huishoudens een airco heeft.
Hoe dan wel?
Er zijn allerlei andere manieren om huizen te koelen, in plaats van de airco. Maar welke zijn dat? We zetten ze hieronder op een rijtje, met mogelijke voor- en nadelen.
- Warmte/koeltenet
Een warmte/koeltenet is wat vroeger stadsverwarming heette, dus centraal geregelde verwarming en koeling voor een hele wijk of stad. In de winter wordt je vloerverwarming verwarmd met bijvoorbeeld restwarmte uit de industrie. En in de zomer gekoeld door water uit bijvoorbeeld een plas of een bron diep in de grond.
Het water in de vloerverwarmingsbuizen mag niet kouder dan ongeveer 16 graden worden, omdat er anders condens kan ontstaan rond de buizen. In de praktijk kun je daardoor je binnentemperatuur een aantal graden verlagen.
Zo'n warmtenet is er al op veel plekken, maar een net dat ook kan koelen bestaat pas op enkele plekken in Nederland, zoals de nieuwbouwwijk Houthavens in Amsterdam. Het is wel een flinke investering om aan te leggen. Bewoners betalen energiemaatschappij Vattenfall een vast bedrag per jaar voor de koeling: 205 euro.
Toch kan er een nadeel zijn, zegt Jan Engels van Klimaatverbond Nederland: het water dat je gebruikt voor koeling warmt verder op. "Dat wil je eigenlijk niet, want oppervlaktewater is eigenlijk al te warm in zulke hete periodes. Dat kan slecht zijn voor het zuurstofgehalte en waterleven."
Vattenfall zegt dat daar bij hun net in Amsterdam geen sprake van is. "In de winter 'oogsten' wij koud water en slaan dat ondergronds op", aldus een woordvoerder. "Dat gebruiken we in de zomer weer. Het oppervlaktewater wordt hierdoor dus niet warmer."
Volgens Engels is het het beste om om aparte ondergrondse waterreservoirs te gebruiken voor koeling, waardoor de natuur er geen 'last' van heeft. Dat gebeurt al bij MijnWater in Heerlen. Onder Heerlen zit een heel stelsel van oude ondergrondse mijngangen die zijn ondergelopen met grondwater. Water op 250 meter diepte wordt nu gebruikt om in de zomer huizen te koelen.
Daar zijn nu zo'n 500 huizen op aangesloten. Die moeten voor de effectiviteit wel voldoende geïsoleerd zijn. Het is dus vooral een optie bij nieuwbouw of renovatie van huizen. Klanten betalen ook hier een vast bedrag per jaar voor de koeling: 237 euro. Jan Engels van het Klimaatverbond vindt Heerlen een goed voorbeeld van duurzaam koelen.
Maar of je ooit een aansluiting krijgt op een warmte/koeltenet hangt af van welke plannen de gemeente met jouw wijk heeft.
- Lucht/water-warmtepomp
Een van de alternatieven voor de CV-ketel op aardgas is de warmtepomp. Je kan er je huis mee verwarmen, maar ook mee verkoelen. Er zijn verschillende soorten warmtepompen. De lucht/water-warmtepomp bestaat uit een unit buiten je huis die warmte aan de buitenlucht onttrekt en daarmee binnen water verwarmt.
Dat water loopt door buizen onder je vloer (vloerverwarming) en verwarmt zo je huis. Zet je de warmtepomp in de koelingstand dan werkt dit precies andersom. De buiten-unit onttrekt koelte uit de lucht en koelt daarmee het water dat door je vloerverwarming loopt.
Net als bij een warmte/koeltenet mag het water niet te koud zijn, vanwege mogelijke condensvorming rond de buizen. 'Door die beperkte koelcapaciteit valt het energieverbruik mee", zegt Rimme van der Ree van Klimaatexpert, een bedrijf dat advies geeft over duurzaam verwarmen, koelen en ventileren. "Het is zeker geen airco, die heeft meer capaciteit en kan je huis veel kouder maken."
Maar nog altijd verbruikt de lucht-water-warmtepomp behoorlijk wat elektriciteit. En de buitenunit blaast warme lucht uit en dat is een nadeel, vindt Jan Engels van het Klimaatverbond. "Dat draagt eraan bij dat het buiten nog warmer wordt en dat voorkom je liever." Een lucht/water-warmtepomp kost al snel meer dan 10.000 euro.
- Water/water-warmtepomp
Er is een ander soort warmtepomp die buiten geen warme lucht uitblaast, de zogeheten water/water-warmtepomp. Daarbij wordt er geen koelte uit de lucht onttrokken, maar vanuit water uit een buizenstelsel of waterputten die je onder je huis of tuin laat installeren.
"Qua energieverbruik is deze waterpomp het meest geschikt voor zomerkoeling", zegt Puk van Meegeren van Milieu Centraal. "Je gebruikt vooral elektriciteit voor het laten rondpompen van water en dat kost maar weinig energie. "En het water onder je huis wordt tijdens het koelen iets opgewarmd en daar heb je in de winter dan weer wat aan voor het verwarmen van je huis."
Je moet wel plek hebben voor zo'n systeem onder je huis en soms moet je er ook een vergunning voor krijgen. Zo'n water/water-warmtepomp is ook niet goedkoop, het kost al gauw meer dan 20.000 euro. Je bent dan jaarlijks wel minder kwijt aan energiekosten dan met een cv-ketel.
- Warmte buiten houden
Het allerbeste is natuurlijk dat je huis vanzelf koel blijft en je dus geen koeling nodig hebt. In nieuwe bouwregels die volgend jaar ingaan staan hier dan ook eisen voor. Er worden dan alleen nog bouwvergunningen afgegeven voor huizen die voldoen aan deze eisen. "Als de bewoner zich een beetje verstandig gedraagt, dan wordt het binnen niet extreem heet", zegt Harm Valk van ingenieursbureau Nieman dat bouwbedrijven adviseert.
In zo'n huis moet bijvoorbeeld de plaatsing en grootte van ramen ervoor zorgen dat er zomers niet te veel zon binnenvalt. En zonwering, zoals rolluiken aan de buitenkant, kan zonlicht helemaal tegenhouden. "Of speciale ventilatieluiken zodat je 's nachts de warmte uit je huis kan krijgen", aldus Valk. "Die moet je kunnen openzetten zonder bang te zijn voor inbraak, regen of insecten."
Die nieuwe norm is leuk voor nieuwe huizen, maar voor bestaande huizen heb je er niks aan. Wel kun je dezelfde principes toepassen in je huis, als je daar het geld en de mogelijkheden voor hebt. "Het kan de moeite waard zijn om te investeren in zonwering", zegt Valk. "En je moet je gedragen als een Grieks omaatje. 's Avonds alles openzetten voor koele lucht en overdag de luiken dicht en zonwering naar beneden."