Polen lijken massaal uit te lopen voor verkiezingsstrijd Duda-Trzaskowski

Polen gaan vandaag naar de stembus om een president te kiezen. Er doen meer dan tien kandidaten mee, maar de verwachting is dat het een tweestrijd wordt tussen zittend president Andrzej Duda en de progressieve burgemeester van Warschau, Rafal Trzaskowski. Sommigen in het land noemen het de belangrijkste verkiezingen sinds de val van het communistische bewind in 1989.

De opkomst lijkt hoog te worden. Rond het middaguur had ongeveer een kwart van de stemgerechtigden gestemd. Vijf jaar geleden was dat rond hetzelfde tijdstip 14 procent. Als de trend zich doorzet, zegt de voorzitter van de kiescommissie, kan de opkomst uitkomen op de hoogste in dertig jaar tijd.

De verkiezingen stonden gepland voor 10 mei, maar de corona-uitbraak gooide roet in het eten. Voor de oppositie lijkt dat gunstig uit te pakken. Na het uitstel schoof de centrum-rechtse oppositiepartij Burgerplatform Trzaskowski (48) naar voren en sindsdien lijkt de tot twee maanden geleden zekere overwinning van Duda (48) een stuk minder definitief. De verwachting is dat geen van de kandidaten vandaag een absolute meerderheid behaalt, waardoor een tweede ronde op 12 juli de beslissing moet brengen.

Rechtsstaat

Volgens peilingen is sprake van een nek-aan-nekrace tussen Duda en Trzaskowski. De laatste voert een pro-Europese campagne. "De Europese prioriteiten moeten prioriteiten voor ons allemaal zijn", zei hij tegen Nieuwsuur. Waar Duda, gesteund door de regerende PiS-partij, zich laat voorstaan op zijn ultraconservatieve standpunten, voert Trzaskowski bijvoorbeeld campagne voor lhbti-rechten (door Duda bestempeld als een gevaarlijke ideologische beweging).

Trzaskowski wil ook werk maken van de strijd tegen klimaatverandering en belooft zijn kiezers de onafhankelijkheid van de rechtstaat te herstellen. De PiS-partij, die in 2015 aan de macht kwam, ligt al jaren onder vuur omdat ze de rechterlijke macht naar haar hand zou zetten. Een paar jaar geleden begon de Europese Commissie zelfs een uitzonderlijke artikel 7-procedure tegen Warschau, die ertoe had kunnen leiden dat het land zijn stemrecht in de Europese Raad was kwijtgeraakt. Onder meer een dreigend veto van Hongarije betekende dat het er nooit van kwam.

Recent oordeelde het Europees Hof van Justitie nog dat Polen maatregelen moet nemen om het werk van de tuchtkamer van het Hooggerechtshof op te schorten. Die tuchtkamer, opgericht in 2017, kan rechters bestraffen maar volgens de Europese Commissie is het een politiek orgaan van de PiS-partij, bedoeld om onwelgevallige rechters buitenspel te zetten. De Poolse regering verdedigt zich steevast door te wijzen op de noodzakelijke hervormingen die corruptie tegen moeten gaan.

Veto

De president in Polen is niet almachtig, maar de regeringspartij kan wel in de problemen komen als Trzaskowski de strijd in zijn voordeel beslecht. Hij heeft al gezegd dat hij zijn veto zal gebruiken om om wetsvoorstellen te blokkeren die de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht bedreigen. Ook kan Trzaskowski dan de benoeming van rechters blokkeren.

De strijd om de kiezer vindt vooral plaats op het platteland en in de kleinere provinciesteden, waar de PiS-partij traditioneel zijn machtsbasis vindt. Maar volgens peilingenbureau IBRIS zijn de panelen wat aan het schuiven en zijn Polen buiten de grote steden gaan twijfelen aan de onafhankelijkheid van Duda.

Een tweede ronde lijkt zo goed als zeker en volgens een laatste peiling zou Duda op 45 procent komen, en Trzaskowski op 46 procent.

Vanavond om 21.00 uur sluiten de stembureaus en volgt een eerste exitpoll.