Minister Wouter Koolmees van Sociale Zaken bestrijdt het beeld dat er nauwelijks controle zou zijn bij de verstrekking van ziektewetuitkeringen. "Het UWV schenkt hier nadrukkelijk aandacht aan", schrijft hij in een brief aan de Tweede Kamer. Daarin reageert hij op het onderzoek van Nieuwsuur naar ziektewetfraude door arbeidsmigranten.
Wij brachten vorige week naar buiten dat Poolse arbeidsmigranten onterecht in de ziektewet zitten. Zij melden zich ziek in Nederland, krijgen een uitkering en zijn vervolgens gewoon aan het werk in hun thuisland. Uitzendbureaus, juridisch adviseurs en bronnen bij uitkeringsinstantie UWV vertellen Nieuwsuur over deze dubieuze ziektegevallen.
Volgens de minister kan de fraude "niet volledig voorkomen of opgespoord" worden, maar toetst het UWV "op verschillende manieren en momenten" of de ziekmelding, en daarmee ook het verstrekken van de uitkering, terecht is. Hij schetst in de Kamerbrief de controleprocedure, maar doet geen uitspraak over de hoeveelheid controles.
Hulp van Oost-Europese artsen
Koolmees zegt dat een artsenverklaring (uit het buitenland) geen doorslaggevende rol speelt bij het toekennen van een ziektewetuitkering. Nieuwsuur stelde de betrouwbaarheid van dat soort verklaringen aan de kaak, omdat blijkt dat Oost-Europese artsen ziekteverklaringen afgeven aan mensen die helemaal niet ziek zijn.
Om te onderzoeken hoe eenvoudig het is om in de ziektewet te komen, namen we in Polen de proef op de som met een verborgen camera:
De minister schrijft dat aanvragers uit Polen vaak zelf een artsenverklaring meesturen, maar dat het UWV zo'n document alleen ziet als aanvullende informatie. Volgens Koolmees wint het UWV meer informatie in, bijvoorbeeld door te bellen met de aanvrager van de ziektewetuitkering.
Hoewel de artsenverklaring niet de doorslag geeft bij het besluit, vormt het wel een belangrijk element in het verhaal van de uitkeringsgerechtigde. Als een arts in Polen iemand officieel ziek verklaart, moet het UWV die verklaring bekijken en meewegen bij het toekennen van de uitkering.
Ook wijst de praktijk uit dat telefonisch contact met uitkeringsgerechtigden lastig kan zijn: het gebeurt dat mensen geen telefoonnummer achterlaten. Dat is namelijk niet verplicht. Het UWV kan vervolgens per brief contact opnemen, maar dat neemt veel meer tijd in beslag. En ondertussen loopt de uitkering door.
Ook zorgen binnen UWV
Koolmees wijst erop dat het aantal uitkeringen aan Polen laag is. Volgens het UWV zijn in 2019 in totaal 1814 ziektewetuitkeringen betaald aan uitkeringsgerechtigden in Polen, Bulgarije en Roemenië. Ook geeft hij aan dat in 2019 40 procent van alle aanvragen uit Polen is afgewezen.
Daarmee lijkt hij het probleem niet te groot te willen neerzetten. Toch blijkt uit gesprekken die Nieuwsuur heeft gevoerd met bronnen uit verschillende hoeken dat de bezorgdheid over de fraude breed leeft. Ook binnen het UWV zijn er zorgen, zo blijkt uit interne documenten die in handen zijn van Nieuwsuur.
UWV-medewerkers geven daarin aan dat ze verdachte meldingen zien rond zwangerschappen, ontvangers van uitkeringen niet kunnen bereiken en zien dat sommige arbeidsmigranten kort in Nederland werken om daarna met ernstige klachten in de ziektewet terecht te komen.
Controles in Polen
Koolmees gaat in de Kamerbrief ook in op de controles door de Poolse zusterorganisatie (ZUS). Volgens de minister is er "een goede samenwerkingsrelatie" tussen de twee instanties, al schrijft hij niet wat dat precies inhoudt. Ook wordt niet duidelijk hoeveel controles de ZUS uitvoert en hoe vaak daarbij fraude wordt opgespoord.
Volgens de Poolse verzuimdeskundige Mikolaj Zajac heeft de ZUS al moeite om de ziekmeldingen in eigen land te controleren. "Per jaar melden 20 miljoen Poolse werknemers zich ziek. En slechts 500.000 meldingen worden gecontroleerd", zei hij eerder tegen Nieuwsuur. Daardoor komt de instantie waarschijnlijk niet aan controleverzoeken uit het buitenland toe.
