Overal in Europa neemt het aantal daklozen drastisch toe. In Nederland is hun aantal in tien jaar tijd zelfs verdubbeld naar ruim veertigduizend. De nachtopvang puilt uit. Hulpverleners en bestuurders kijken steeds vaker naar Finland, omdat daar nauwelijks nog mensen op straat leven.
In heel Finland wordt het aantal daklozen geschat op zo'n driehonderd. Dat zijn vooral mensen zonder papieren en jonge mensen die de weg naar de gemeente nog niet hebben gevonden. In Finland krijgen alle daklozen namelijk een eigen huis van de overheid waar ze permanent kunnen blijven.
Het gaat om kleine appartementen in speciaal gebouwde complexen, waar in totaal zo'n vijfduizend voormalige daklozen in kunnen wonen. Dat huizensysteem is sinds 2008 van kracht. "Dit is veel beter dan vroeger", zegt een mannelijke bewoner. "Toen zat je in de opvang met meerdere mensen op één kamer."
Nu krijgen daklozen een huurcontract en hun eigen sleutels. Ze betalen huur, maar wie weinig kan betalen krijgt het tekort aangevuld. In de gebouwen is ook hulp voor de bewoners, bijvoorbeeld hulpverleners die medicijnen uitdelen en zorgen voor het invullen van formulieren of aanvragen van uitkeringen.
Eerst huis, dan problemen oplossen
De Finse aanpak gaat uit van 'Housing First'. Vóór 2008 moesten daklozen eerst van hun drank- of drugsverslaving af voor ze een huis kregen, sinds het nieuwe beleid hoeft dat niet meer. Omdat de Finnen ervan uitgaan dat problemen beter op te lossen zijn als mensen een huis hebben.
"Een woning is een eerste levensbehoefte", zegt Juha Kaakinen, directeur van woningbouwvereniging Y-Säätio die in Helsinki appartementen beheert. "Als je de mensen een thuis biedt, kun je ook makkelijker de andere problemen oplossen die ze allemaal hebben. Dat is niet meer dan menselijk."
In het Finse systeem voor daklozen is veel geïnvesteerd, maar uiteindelijk scheelt het volgens Kaakinen geld. "Dit is goedkoper. Als mensen op straat leven, kosten ze veel meer, omdat ze bijvoorbeeld gebruik maken van dure medische voorzieningen of omdat ze stelen."
Ik ga ervan uit dat we over vijf jaar geen daklozen meer hebben in Finland.
Iedere dakloze zijn eigen woning. Het klinkt als een paradijs, maar het nadeel is dat met de komst van dit systeem bijna de hele nachtopvang is verdwenen. Daar is sinds 2008 namelijk niet meer in geïnvesteerd. Mensen die door wat voor reden dan ook buiten de boot vallen, kunnen daardoor nergens terecht voor een slaapplaats.
Opvang Kalkkers in Helsinki biedt daklozen warmte en een bord eten, maar slapen kan er alleen met het hoofd op tafel. "Het systeem is vastgelopen. Er zijn te weinig huizen, het druk op het systeem is te groot geworden", zegt Jussi Lehtonen van de opvang. "Mensen moeten daardoor heel lang wachten op een huis."
De wachttijd voor de speciale appartementen voor daklozen is minstens twee jaar. Dat komt ook door de beperkte doorstroming. Bewoners van de appartementen willen er niet meer weg, ze worden er met alles geholpen. "Maar zo is er geen plek voor de nieuwe generatie daklozen", zegt Lehtonen.
Toch geloven de meeste Finnen in het systeem. "De nieuwe regering wil meer geld beschikbaar stellen en meer appartementen bijbouwen. "Uiteindelijk moeten we alle tijdelijke opvang vervangen door permanente behuizing", zegt Kaakinen van de woningbouwvereniging. "Ik ga ervan uit dat we over vijf jaar geen daklozen meer hebben."
