Komt er in de VS een doorbraak in klimaatrechtszaken tegen oliebedrijven?
Heeft oliebedrijf ExxonMobil beleggers misleid door niet eerlijk te zijn over de mogelijke kosten van klimaatmaatregelen? Die vraag staat de komende weken centraal in een rechtszaak in New York. Een oliebedrijf om deze reden voor de rechter dagen is nieuw, en daarom krijgt de zaak veel aandacht.
Als overheden maatregelen nemen om klimaatverandering tegen te gaan, kan dit bedrijven als ExxonMobil in potentie veel geld kosten. Het grootste oliebedrijf van de VS zegt daarom al jaren tegen investeerders dat het daar in de bedrijfsvoering rekening mee houdt. Maar volgens de staat New York, die achter de aanklacht zit, doet het bedrijf dat juist niet.
Oliebedrijven aanspreken op hun verantwoordelijkheid naar investeerders is "een effectief middel", denkt Jonathan Verschuuren, hoogleraar Europees en internationaal milieurecht aan de Universiteit van Tilburg. Die investeerders zijn onder andere grote pensioenfondsen. "Als die stoppen met ondersteunen, krijg je grote verschuivingen", zegt Verschuuren.
Eerder spaak gelopen
Tot nu toe zijn rechtszaken over klimaatverandering in de Verenigde Staten bepaald niet succesvol. Het is ook niet de eerste keer dat de staat New York oliebedrijven onder vuur neemt. In 2018 werden vijf grote oliebedrijven aangeklaagd. Naast ExxonMobil ging het toen ook om Shell. New York eiste compensatie voor grote investeringen in waterkeringen en een beter riool.
Klimaatactivisten liepen toen door de straten met spandoeken met daarop #Exxonknew, verwijzend naar aanwijzingen dat het bedrijf decennia terug al op de hoogte was van de gevolgen van klimaatverandering en rol die het daar zelf bij speelde.
Maar de rechtszaak eindigde in een teleurstelling voor New York en de klimaatactivisten. Het aanpakken van klimaatverandering is een politieke kwestie, het kan niet in de rechtszaal worden afgedwongen, oordeelde de rechter toen.
Parallel met tabaksindustrie
"Het algemene beeld dat klimaatzaken in de VS tot nu niet erg succesvol zijn klopt", zegt Verschuuren. Volgens hem is het bij rechtszaken tegen bedrijven lastig om aan te tonen in hoeverre klimaatschade juist door die partij veroorzaakt is.
Maar daar kan verandering in komen. "Organisaties hebben inmiddels uitgerekend wat de precieze bijdrage van bedrijven in de loop van de geschiedenis is geweest", zegt Verschuuren.
Hij ziet ook een parallel met de tabaksindustrie, en de jarenlange rechtszaken die daartegen zijn gevoerd. "Heel lang leverde dat niks op en toen zag je dat rechters langzaam gingen schuiven. Op een gegeven moment komt er dan een doorbraak." Dat heeft bij de tabaksindustrie wel decennia geduurd, en er waren vele processen nodig.
In de huidige zaak tegen ExxonMobil zijn naar verwachting de komende drie weken zittingen. Mogelijk moet ook voormalig ceo en oud-minister van Buitenlandse Zaken Rex Tillerson getuigen. Het bedrijf zegt niets verkeerd te hebben gedaan.