Dna-thuistesten en Trump drijven zwarte Amerikanen naar Ghana

• Elles van Gelder

  correspondent Afrika

Steeds meer zwarte Amerikanen emigreren naar Ghana. Niet alleen om hun wortels te zoeken op het continent van hun voorouders, maar ook vanwege president Trump. Ze geven gehoor aan een oproep van Ghana, dat 2019 heeft uitgeroepen tot Year of Return.

De overheid wil dat nazaten van tot slaaf gemaakten naar het West-Afrikaanse land komen, als bezoeker of als immigrant. Deze maand is het 400 jaar geleden dat de eerste groep aankwam in de huidige Verenigde Staten. Daarom greep Ghana dit jaar aan voor een terugkeercampagne. Vanuit West-Afrika zijn eeuwenlang miljoenen tot slaaf gemaakten door Europeanen naar Noord- en Zuid-Amerika vervoerd. Ghana was voor velen de laatste Afrikaanse grond die ze onder hun voeten voelden.

Elles van Gelder sprak met Amerikanen die naar Ghana vertrokken. De cirkel is nu rond, zegt een van hen:

Het land probeert al langere tijd om nazaten van slaven en Ghanezen die in het buitenland wonen, aan te trekken. Daarom is er sinds vijf jaar zelfs een speciale afdeling voor die onder het ministerie van Buitenlandse Zaken valt. "We roepen hen op om naar huis te komen, naar de plek waar ze horen", zegt Akwasi Awua Ababio, directeur Diasporazaken. Daarbij is de gedeelde geschiedenis het belangrijkste, zegt hij, maar de hoop bestaat ook dat de terugkeerders kunnen helpen Ghana te ontwikkelen.

De 41-jarige Ephious Davis III is een van de Afrikaanse Amerikanen die naar Ghana zijn verhuisd. Hij verruilde enkele jaren geleden zijn huis bij Philadelphia voor een leven in het West-Afrikaanse land. We ontmoeten hem in het slavenfort Cape Coast Castle, een van de vele forten waar de tot slaaf gemaakten onder gruwelijke omstandigheden gevangen werden gehouden. Vervolgens werden ze vanuit die forten naar Amerika verscheept om gedwongen te werken op plantages.

Davis heeft een organisatie opgezet voor jongeren in Ghana en de Verenigde Staten om meer over elkaar en hun gezamenlijke geschiedenis te leren. "Het was belangrijk voor mij om terug te komen om meer te leren over mijn geschiedenis", vertelt hij. "Mijn wortels liggen onder meer in Senegal, Togo en Ghana. Ik voel me thuis. Hier is de politie Afrikaans, de dokters zijn Afrikaans, de onderwijzers zijn Afrikaans. Ze lijken op mij."

'Zijn er duizenden'

In Cape Coast Castle lopen gidsen af en aan met Amerikaanse toeristen. Ieder jaar krijgt Ghana tussen de 350.000 en 400.000 bezoekers. Dit jaar verwachten ze een half miljoen toeristen. Een groot deel daarvan komt uit de Cariben en de Verenigde Staten.

Hoeveel Amerikanen zich in Ghana vestigen, is onbekend. De regering houdt het op duizenden. Volgens directeur Diasporazaken Ababio groeit het aantal wel en komen er niet meer alleen gepensioneerden, zoals eerst vooral het geval was, maar ook Amerikanen die zaken willen doen in Ghana. Ook de African American Association of Ghana, een vereniging van Afrikaanse Amerikanen, zegt steeds meer vragen binnen te krijgen van landgenoten die denken aan emigratie. Er zouden ook steeds meer gezinnen bij zitten.

'Hier kan ik zonder angst mezelf zijn'

Dat komt niet alleen door Ghana's open armen, maar ook door het sociaal-politieke klimaat in de Verenigde Staten. "Met Trump als president voel ik me veiliger in Ghana", zegt Davis. "De kleur van mijn huid is een bedreiging voor mensen in de VS. Het gebeurt te vaak dat de politie je tuin binnenkomt, schiet en daarna pas vragen stelt. Nu ben ik in een land waar ik zonder angst mezelf kan zijn."

Dat was ook deel van de overweging van de Amerikaanse Vickie Bass (56). We treffen haar in een leeg huis in een buitenwijk van de hoofdstad Accra. Ze is pas negen dagen geleden geëmigreerd. Onder Trump steekt het racisme weer meer de kop op, zegt ze. Maar het belangrijkste duwtje dat zij kreeg om te verhuizen was de dna-thuistest die ze deed. Veel zwarte Amerikanen hebben geen idee waar hun voorouders vandaan komen. Maar de beschikbaarheid van testen die je zelf thuis kunt doen, maakt dit nu wel mogelijk. Bass' wortels liggen onder meer in Ghana en Nigeria.

"De president van Ghana heeft ons gevraagd om te komen, ik voel me daarom welkom," vertelt ze. Bass werkte in de Verenigde Staten als computerprogrammeur en had voor haar vertrek contact gelegd met de grote Nigeriaanse internetwinkel Jumia om te kijken of ze daar kon werken.

Maar ook al was ze goed voorbereid, de eerste week viel niet mee. Bass is moe van het op-en-neer gaan naar het immigratiekantoor in de stad om haar papieren te regelen. "Het is misschien gek, maar ik had eigenlijk een soort onthaal op het vliegveld verwacht. 'Daar is onze verloren zuster'", lacht ze. "Maar dat gebeurde niet."

Ook voor Davis kostte het inburgeren tijd. "Soms word ik op straat Obroni genoemd, wat buitenlander of witte man betekent. In het begin was ik beledigd. Maar het is onwetendheid. Inmiddels kennen ze me hier wel."