Geiten grazen Spaanse bossen kaal en voorkomen zo branden

• Rop Zoutberg

  correspondent Spanje

Herderin Judith Nadal haalt de stroom van het schrikdraad dat ze rond haar schapen en geiten spande. Het zijn bij elkaar zo'n 150 dieren. Het veld in het plaatsje Gaüses, ten noorden van Barcelona, waar ze nu staan is al helemaal kaalgevreten. Vandaag moeten ze naar een ander stuk land.

Het terrein is droog en gelig, en los van de hoge grassen valt vooral op hoeveel dode takken rond de stammen van de eikenbomen liggen. Het heeft amper geregend, wijst Nadal. Haar geiten plukken er met uitstrekte nekken het groen en de grassen tussenuit en dat is precies wat ze moeten doen. Want door het grazen verdwijnt een gevaarlijke laag brandstof waardoor een bosbrand kan aanwakkeren.

"De dieren kunnen niet voorkomen dat er branden uitbreken. Ze kunnen wel helpen dat branden niet razendsnel om zich heen grijpen. Doordat ze het terrein leegeten kan het vuur niet verder groeien. Er ontstaan brandgangen, lege terreinen waardoor een bosbrand stopt", legt Nadal uit.

Het inzetten van schapen en geiten als een soort van vrijwillige brandweer gebeurt al een aantal jaren, en kreeg navolging in andere delen van Spanje en Portugal. Er is veel aandacht voor het project, knikt Nadal, terwijl ze de kudde door het bos leidt.

"Er wordt gedaan alsof we iets totaal nieuws doen: met dieren die bossen kaal eten, en zo branden voorkomen. Maar we blazen welbeschouwd een eeuwenoude traditie nieuw leven in. Er graasde altijd al vee in de bossen. Het probleem is dat de bossen nu verlaten zijn, dat eigenlijk niemand nog zijn geld verdient door in deze gebieden te werken. Het leidde tot een enorme verwaarlozing van deze gebieden."

De ecologische cirkel is groter dan alleen de schapen en geiten laten grazen, legt even later Emma Soy van de Pau Costa Foundation uit. "We zetten geiten en schapen in ter preventie van vuur in de bossen. Maar we gebruiken ook hun melk om kaas te maken en we verkopen de dieren aan lokale biologische slagers en restaurants."

Dit jaar ging in Spanje al 55.000 hectare aan bos- en natuurgebied in vlammen op. Dat is zes procent meer dan wat het land in deze periode gewend is. Tussen januari en juli waren er al bijna 8000 branden, die in een aantal gevallen moedwillig werden aangestoken.

Meestal zit de mens erachter

Het zijn daarmee drukke dagen voor Juan Martínez, hoofd van de milieupatrouille van de Guardia Civil. Het is allemaal extreem droog, bromt Martínez, die met een collega onafgebroken het berggebied bij Madrid op crossmotoren controleert. Al vier maanden regende het niet meer in het gebied, waar de temperatuur overdag snel oploopt tot 35 graden en een hete wind tussen de bomen suist. "We zijn vooral bezig met voorkomen dat bosbranden uitbreken."

De bossen zijn leeg, erkent Martínez. "Hier wonen en werken geen mensen meer. En dan kunnen er allerlei redenen zijn waarom het mis gaat. De natuur zelf kan een brand veroorzaken, bijvoorbeeld door blikseminslag. Maar meestal zit de mens erachter. Nog altijd zijn er mensen die denken dat deze periode een mooi moment is om in de bossen te barbecueën. Maar ook hebben we te maken met een kleine groep fanatieke pyromanen."