Correspondent Michel Maas keert na 18 jaar Indonesië terug naar Nederland
NOS Nieuws

Michel Maas blikt terug: neergeschoten, natuurrampen, maar ook mooie momenten 

  • Wim Kopinga

    redacteur Online

  • Wim Kopinga

    redacteur Online

Het waren heftige jaren voor Michel Maas. Als correspondent in Zuidoost-Azië werd hij neergeschoten, maakte hij veel rampen mee en zag hij ontzettend veel dode lichamen. Nu keert hij wat gedesillusioneerd terug van Indonesië naar Nederland. Achttien jaar geleden kwam hij aan in een bloeiend land vol hoop. Nu is daar nog weinig van over.

Maas had in 2001 nog niet echt een beeld van Indonesië, want hij was er nog nooit geweest. Indonesië kende hij alleen van de verhalen van zijn vader. Die was tussen 1947 en 1949 vrijwilliger in het Nederlandse leger geweest, maar vertelde daar niet zoveel over. "Ik kende alleen maar de clichés. De verhalen over baboes, een jenevertje op het terras en hoe warm het daar was."

Maas trok naar Indonesië na vijf jaar correspondentschap in Oost-Europa. Vier jaar had hij in Kosovo gezeten, en hij moest ergens anders heen. "Toen kwam Indonesië op mijn pad bij de Volkskrant, en ik heb daar niet eens een minuut over nagedacht." Dictator Soeharto was toen net een paar jaar weg. Indonesië werd een democratie, en iedereen was hoopvol. "De pers was de meest vrije ter wereld na dertig jaar censuur. Het was een land vol hoop; alles zou goed komen."

Maar het land dat hij toen aantrof, bestaat niet meer.

"Dat is geleidelijk gegaan. Iedere keer werd je op de been gehouden door nieuwe hoop. Dat begon te veranderen toen je na een paar jaar zag dat figuren uit de omgeving van Soeharto terugkeerden naar belangrijke posities. Het werd al snel weer corrupter."

Natuurrampen

Het was lastig om daar over te schrijven, zegt hij. "Dat kan pas als zij voor de rechter komen, tot die tijd kan je er bijna niets over kwijt. Voor televisie is dat nog moeilijker." Kort daarna kwam er wel genoeg om over te berichten. "Op een gegeven moment werd ik een soort specialist natuurrampen. De tsunami was de meest dramatische ramp die ik ooit heb gezien. Dat was eind 2004, toen werkte ik nog niet voor de NOS."

Een paar dagen later reisde hij naar het getroffen gebied. "Ik ben daar twee weken geweest. Dat greep me zo aan. Overal waar je keek lagen lijkzakken. Al die luchten overal. Dan raak je van slag. Je moet een manier vinden om ermee om te gaan."

In het programma Netwerk deed Maas verslag van de verwoesting:

Michel Maas deed in 2004 verslag van de tsunami

Maas deed dat door verslag te doen. Het op te schrijven. Door het gevoel dat hij had op papier te zetten kwam hij er weer vanaf.

"Maar soms blijkt jaren later door iets wat je ziet of ruikt, of wat iemand zegt er opeens toch een trigger is dat alles terugkomt. Dan denk je: 'wow, ik geloof dat ik nog iets moet gaan doen om dit te verwerken.'"

"I'm hit! I'm hit"

Een ander moment dat hij pas jaren later verwerkte was in 2010, in Thailand. Tijdens een gesprek met het NOS Radio 1 Journaal werd hij neergeschoten door het leger. Dat leverde heftige radio op: "'Au! I'm hit! I'm hit!", waren zijn laatste woorden. Daarna viel de verbinding weg. Ruim een half uur dacht iedereen in Hilversum dat hij dood was.

"In de tussentijd was ik door mensen onder de arm gepakt, op een brommer gegooid en naar het ziekenhuis gebracht. Daar bleek de schade mee te vallen. Ik had veel bloed verloren, en de schrik zat er in. Maar ik was nog niet op de radio geweest. Ik had geen contact gehad, met niemand ook niet met mijn eigen kinderen. Na een dik half uur belde ik naar Hilversum en barstte degene die opnam in huilen uit: 'je leeft nog!'"

"Toen ben ik meteen live de radio op gegaan. Ik realiseerde dat mijn kinderen zouden luisteren en wilde hun vertellen dat ik leefde en dat het goed ging. Ik wilde zo kalm blijven als mogelijk, want ik wilde niet dat ze zich zorgen zouden maken."

Laconiek

Uiteindelijk deed hij dat zo rustig dat er ook telefoontjes van andere programma's in Nederland volgden. Een paar uur lang hing hij vanuit het ziekenhuisbed voor interviews aan de telefoon tot de wond opeens openging en hij een halve liter bloed verloor. Toen was het genoeg geweest.

"Achteraf deed ik daar altijd laconiek over. Die kogel zat nog even in mijn rug en die liet ik anderhalve maand later verwijderen in Thailand, omdat de ziekenhuizen daar zo goed zijn. Daar heb ik nog een zomercolumn over gemaakt."

En die zie je hier:

Zomercolumn 2010: Michel Maas laat kogel verwijderen in Bangkok

Pas een paar jaar later kwam het besef van wat hij die dag had meegemaakt. Maas ging voor een reconstructie terug naar de plaats waar hij werd neergeschoten.

"Samen met een politieagent liep ik daar rond. Hij was er die dag ook geweest, en had alle slachtoffers gezien. We zagen de kogelgaten in verkeersborden. Hij vertelde dat er gericht werd geschoten, en vertelde waar alle lichamen lagen. Hij had er negen geteld in het kleine stukje waar ik ook werd neergeschoten. Dan krijg je kippenvel. Dan besef je hoe gevaarlijk het was. Hoe anders het af had kunnen lopen."

Heel Zuidoost-Azië

Naast de zware dingen denkt Maas ook terug aan mooie dingen die hij heeft meegemaakt. "Gelukkig waren het niet alleen rampen. Ik begon als correspondent Indonesië, maar dat werd al snel heel Zuidoost-Azië. Dat heeft het werk veel diverser gemaakt. De Filipijnen zijn heel anders, katholiek. Thailand heeft een koningshuis dat het anders maakt, en bij Myanmar zie je het verhaal van Indonesië: het leek een democratie te worden, maar valt nu erg tegen."

Toch kon het niet blijven duren. Lang dacht hij dat hij in Indonesië zou blijven, maar de laatste tijd begon de twijfel. "En dan is het eigenlijk al te laat."

2018 was een rampenjaar in de regio. Iedere keer moest hij zich weer opladen. Ook zag hij het land steeds geloviger worden. Daar ging zijn laatste reportage voor de NOS ook over. "Duidelijk is dat Indonesië op het gebied van godsdienst veranderd is. De islam heeft een sterke invloed gehad op sociale leven, maar ook op de politiek."

Bekijk hier de laatste reportage die Michel Maas vanuit Indonesië maakte:

'Hoofddoeken in het straatbeeld bewijzen dat Indonesië religieuzer is geworden'

De verandering van het land, de negatieve gevoelens rond corruptie en de wens van zijn zoon om hier te wonen droegen er allemaal aan bij om weer in Nederland te gaan wonen. "Ik wilde ook niet als bejaarde expat eindigen die alles beter weet. Ik wil wat nieuws doen." Maas gaat in Nederland fulltime aan de slag bij de Volkskrant. Waarover hij gaat schrijven, weet hij nog niet.

Terugblikkend ziet Maas hoeveel hij als correspondent heeft meegemaakt. "Ik heb veel heftige herinneringen. Sommige zou ik achteraf liever niet hebben, maar ik zou ze ook niet willen missen. Alles bij elkaar is het een ervaring die ik niet had willen missen. Die 18 jaar waren goedgevuld. Ik heb me nooit zitten te vervelen."

Deel artikel:

Advertentie via Ster.nl