Hoe zijn muziek, zakeninstinct en vrouw Jay-Z miljardair hebben gemaakt

• Rebecca van Dam

  redacteur Online

Jay-Z is qua vermogen de succesvolste hiphopartiest ooit en daarnaast een van de meest geslaagde ondernemers van Amerika, met een slordige miljard dollar als vermogen, werd gisteren bekend. Dat hij als eerste rapper die mijlpaal bereikte, komt niet alleen door zijn muzikale talent, maar vooral door slim te investeren in bedrijven, kunst, vastgoed, een eigen kledinglijn en luxe dranken.

"Jay staat voor een veel groter klaslokaal dan ik ooit zal lesgeven", heeft de Amerikaanse multimiljardair Warren Buffet ooit gezegd over de rapper. "Voor een jongere die opgroeit, is hij een man om van te leren."

Maar wat maakt de 49-jarige Jay-Z nou eigenlijk zo succesvol?

Jay-Z werd in 1969 geboren onder de naam Shawn Carter. Hij groeide op in Brooklyn, in de beruchte Marcy House flats, een van de gevaarlijkste buurten van de New York. Die omgeving beschreef hij als "een gevaarlijke plaats om te wonen, met hoge criminaliteitscijfers en veelvuldig drugsgebruik".

Zijn vader verliet het gezin toen Shawn 11 jaar was, waardoor zijn moeder vier kinderen alleen moest opvoeden. Omdat er geen geld was voor muziekinstrumenten, gebruikte hij de keukentafel om beats op te maken voor het rappen. Hij maakte zijn school niet af, dealde al jong in drugs en schoot op 12-jarige leeftijd zijn broer na een ruzie in zijn schouder.

In die tijd leerde hij met geld omgaan, vertelt hij in Vanity Fair. "Ik kan met geld omgaan want ik was een notoire drugsdealer. Je moet weten wat je kan uitgeven en hoeveel je eraan moet verdienen om winstgevend te zijn en de deal tot een goed einde te brengen."

Volgens Vincent Patty, algemeen directeur van hiphop-label Top Notch (en ook bekend als voormalig rapper Jiggy Djé) ligt in dat verleden de kracht van Jay-Z. "Hij heeft moeten vechten voor een plek en ook voor zijn leven, dat niet zonder controverse was. Van daaruit heeft hij zich ontwikkeld tot een icoon, een soort goeroe met een Obama-achtige allure".

In 1998 had Jay-Z een hit met het nummer Hard Knock Life (Ghetto Anthem):

In 1995 richtte Jay-Z met twee vrienden het label Roc-A-Fella Records op. Hij had daarvoor al enige bekendheid opgebouwd binnen de rap-scène, maar in 1996 scoort hij zijn eerste hit Ain't No Nigga/Dead Presidents. Het nummer staat op zijn eerste album Reasonable Doubt.

Niet op alle vlakken ging het goed in die jaren. In 1999 werd Jay-Z veroordeeld tot 3 jaar voorwaardelijk omdat hij muziekproducent Lance Rivera had neergestoken in een nachtclub, vanwege een zakelijk conflict. Dit veroorzaakte een ommekeer in zijn leven, vertelt hij later aan het Amerikaanse magazine Forbes: "Ik kwam op een punt dat ik moest beslissen. Het is tijd om je te focussen en serieus te worden, alles te geven."

Zijn eerste miljoenen investeerde hij in een almaar groeiend imperium waarin hij zelf het merk is. Als een waar zakenmagnaat begon hij zijn eigen kledinglijn, bracht een eigen cognacmerk op de markt, evenals champagne en startte hij muziekstreamingsdienst Tidal. "Alles wat hij deed na 2000 wordt gezien als iconisch, zelfs zijn relatie", zegt Top Notchbaas Patty. "Het benadrukt hoe autonoom hij is, hij heeft zelf de controle en dat wordt in een land als Amerika enorm gewaardeerd. Entrepeneurship is daar een belangrijke waarde."

Blue Ivy, Rumi en Sir

Die relatie waar Patty over spreekt is met Beyoncé. Begin jaren 2000 leerde Jay-Z de veel jongere zangeres Beyoncé kennen, die dan al grote bekendheid geniet als lid van de populaire groep Destiny's Child. Ze trouwden in 2008 en inmiddels zijn ze ouders van dochter Blue Ivy en tweeling Rumi en Sir.

Patty: "Voor veel mensen is Beyoncé de gouden standaard in de popmuziek. Dat hij, niet de allerknapste, een relatie met haar kreeg, de allergrootste, dat deed zijn imago natuurlijk goed." Samen brengen ze albums uit en gaan ze op tournee, wat ze geen windeieren legt. Bracht de eerste On The Run-tour (2014) al 92 miljoen euro op, de tweede tour in 2018 leverde ruim 2,5 keer zoveel op.

Een huwelijkscrisis, nadat Jay-Z is vreemdgegaan, weten ze positief te keren. De crisis biedt inspiratie voor albums en een tour, waarin hun liefde centraal staat. "Hij is daar beter uitgekomen", stelt Patty. "Het maakt hem ook menselijk. Hoeveel mensen hebben er geen relatieproblemen. Dat hij dat dan voor het oog van de wereld weet op te lossen, maakt dat hij nog meer wordt gewaardeerd."

Een groot deel van hun vermogen dankt het echtpaar aan streamingsdienst Tidal, waarin Beyoncé ook een groot aandeel heeft. De waarde van het bedrijf werd vorig jaar op ruim 534 miljoen euro geschat, tien keer het bedrag dat Jay-Z er in 2015 voor betaalde. De rapper wist grote namen aan Tidal te binden, zoals Coldplay, Rihanna en Madonna.

Verder investeert het stel in vastgoed. Ze hebben onder meer een villa in East Hampton, gekocht voor 23 miljoen euro, en een landgoed in Los Angeles ter waarde van bijna 80 miljoen euro.

Volgens Vincent Patty uit Jay-Z zich niet (meer) op een standaard manier over zijn rijkdom. "Hij is daarin volwassen geworden. Hij rapt over villa's en grote auto's, maar dat zijn parafraseringen. Hij laat zien dat hij nu een bepaald niveau van rijkdom overstijgt omdat hij kunst heeft. Dat is rijkdom; iets dat gecreëerd is door andere kunstenaars."

De videoclip van het nummer Apeshit werd opgenomen in het Louvre (lees hier over de betekenis van dat nummer):

Maar het gaat niet allemaal over kunst bij Jay-Z, een terugkerend thema is de sociale uitsluiting van zwarte mensen en de afwijzing van de zwarte cultuur. In Murder to excellence rapt hij dat hij een miljoen meer zwarte mensen wil zien op alle welvarende plekken die hij bezoekt.

"Binnen het huidige klimaat in de VS wordt het gewaardeerd als je engagement uitdraagt", zegt Patty daarover. "Het is belangrijk om als artiest een standpunt in te nemen, zeker in het Trump-tijdperk." En we hebben het laatste nog lang niet gehoord van Jay-Z, denkt de Nederlandse platenbaas. "Want hij heeft zo'n speciale kunde en hij blijft maar innoveren."