42.000 handtekeningen moeten oud-UvA-student uit Egyptische cel halen

Al ruim een jaar zit Rami Sidky onder erbarmelijke omstandigheden vast in een Egyptische cel. De oud-UvA-student wordt ervan verdacht te hebben meegewerkt aan een satirisch lied over de Egyptische president Sisi.

Vivienne Matthies-Boon, docent Midden-Oostenstudies aan de Universiteit van Amsterdam, voert al maanden actie voor haar oud-student. Op de website van Amnesty International hebben meer dan 42.000 mensen hun handtekening gezet voor zijn vrijlating. Morgen wordt een brief tot vrijlating aangeboden aan de ambassadeur op de Egyptische ambassade in Den Haag.

Sidky werd op 5 mei 2018 gearresteerd op het vliegveld van Caïro. Aanleiding is het nummer Balaha (dadel) uit 2018, van de Egyptische zanger Ramy Essam, die momenteel in Zweden verblijft. Volgens de Egyptische autoriteiten heeft Sidky meegewerkt aan het lied, dat uitgesproken kritisch is over president Abdel Fatah el-Sisi en de spot met hem drijft. De gitarist zit sindsdien in voorarrest op verdenking van belediging van overheidsinstanties en lidmaatschap van een terroristische organisatie.

Maar Sidky heeft niets met het lied te maken, stelt Boon in het NOS Radio 1 Journaal. De twee muzikanten kennen elkaar: tot 2013 speelden ze in dezelfde band. Op Google is een gemeenschappelijk optreden van de twee te vinden, uit 2015. "Maar daarna scheidden hun wegen. Hij vindt het niet eens een mooi of een leuk lied."

Sidky's naam wordt niet genoemd in de aftiteling van Balaha. "Ze kunnen Essam zelf niet oppakken, maar ze willen zo er alsnog op reageren", zegt zijn advocaat Ziad el-Elaimy in een artikel op de nieuwssite Fanack. "Ze doen alles om de president te laten zien dat ze actie ondernemen."

Naast Sidky werden nog zes anderen gearresteerd, op verdenking van betrokkenheid bij het lied. Onder hen zijn ook de regisseur en tekstschrijver van Balaha. Slechts een van de zeven is inmiddels vrijgelaten.

De 33-jarige Sidky werd geboren in Rome, als kind van Egyptische ouders. In 2014 vertrok hij naar Amsterdam om daar internationale betrekkingen te studeren. Voor zijn scriptie, die Matthies-Boon begeleidde, onderzocht hij de relatie tussen de staat en ngo's in Egypte.

"Hij was een open, rustige en vrolijke jongen", vertelt Matthies-Boon. "Hij was heel erg geïnteresseerd in mensen met andere achtergronden. Hij bracht vaak koffie mee voor iedereen. Je zou niet verwachten dat zo'n arrestatie hem zou overkomen."

Met de campagne hoopt de docent de Nederlandse autoriteiten in actie te krijgen. "Egypte laat soms politieke gevangenen vrij, vaak nadat er actie voor hen is gevoerd."

Oneerlijk proces

Volgens Ruud Bosgraaf van Amnesty International zitten er in Egypte duizenden mensen vast vanwege kritiek op de president. "Critici van Sisi, maar ook mensenrechten- en vrouwenactivisten. Voor iedere vorm van kritiek kun je zo in de gevangenis gegooid worden, vaak zonder proces. Vaak krijgen deze mensen heel lange gevangenisstraffen." Zelfs het hebben van contact met een criticus kan leiden tot een arrestatie.

Als ze wel een proces krijgen, is dat vaak een schijnproces, zegt Bosgraaf. "De rechters worden geïnstrueerd door de autoriteiten, gevangenen kunnen niet hun eigen advocaat kiezen en ze kunnen niet in hoger beroep."

Toch ziet Bosgraaf het belang van grootschalige campagnes. "Toevallig is eind april mensenrechtenactivist Hanan Badr El-Din vrijgelaten. Ze zat bijna twee jaar vast zonder ooit een proces te hebben gehad. Ook voor haar hebben we actie gevoerd."

Garantie dat iemand vrijgelaten wordt, is er nooit, benadrukt Bosgraaf. "Maar publieke aandacht kan écht helpen. Het is een kans die je moet aangrijpen."

Met Sidky gaat het inmiddels steeds slechter, vertelt Matthies-Boon, die contact onderhoudt met zijn moeder. "We betwijfelen of hij het gaat overleven. Hij wordt vreselijk gemarteld, heeft er gebroken botten aan overgehouden." Volgens de docent slaapt hij al een jaar op een vieze, betonnen vloer, met veel anderen in een krappe cel. "Hij slaapt dus eigenlijk niet. Mentaal is hij er niet meer: het kost hem een of twee minuten om een paar woorden te kunnen spreken."