Koning Willem-Alexander, koningin Máxima en hun dochters op Koningsdag 2018
NOS Nieuws

Iedere koning of koningin wil zijn verjaardag weer net even anders vieren

  • Kysia Hekster

    Verslaggever Koninklijk Huis

  • Kysia Hekster

    Verslaggever Koninklijk Huis

Deze week maakte de gemeente Amersfoort het programma bekend voor de viering van Koningsdag 2019. Het uitbundig vieren van de verjaardag van de koning in het hele land is een relatief jonge traditie, van vier generaties.

Eind negentiende eeuw vierde de overgrootmoeder van Willem-Alexander, prinses Wilhelmina haar vijfde verjaardag op Prinsessedag, 31 augustus 1885. Dat had het jonge meisje niet zelf bedacht. Het was een idee van de liberalen, die een feestdag rond de monarchie als mogelijkheid zagen om de nationale eenheid te benadrukken en de antikoningsgezinde sympathieën van de socialisten de kop in te drukken.

Het was ook een mooie gelegenheid om de populariteit van de Oranjes wat op te krikken. Die had door het grillige gedrag van Wilhelmina's vader Willem III (ook wel 'koning Gorilla' genoemd) behoorlijk te lijden gehad. Prinsessedag richtte zich vooral op kinderen. Het einde van de grote vakantie was de laatste mogelijkheid voor een feestje voor de scholen weer begonnen.

Vanaf 1954 officiële vrije dag

Prinses Wilhelmina en haar familie vierden die feestjes overigens niet publiekelijk mee. Na het overlijden van haar vader werd Prinsessedag logischerwijs Koninginnedag.

Pas onder de grootmoeder van Willem-Alexander, Juliana, werd Koninginnedag in 1954 een officiële vrije dag, een nationale feestdag in het teken van saamhorigheid. De koningin verplaatste de datum van de viering naar 30 april, haar eigen verjaardag, en ook de invulling van de dag wilde ze anders.

Geen kinderfeest meer waar het feestvarken zelf onzichtbaar bleef, maar een lange optocht van Nederlanders die hun jarige staatshoofd kwamen feliciteren: een defilé. Met bloemen en cadeaus trok de stoet langs het bordes van Paleis Soestdijk, waar de koningin en haar familie hun volk langs zagen trekken. Dankzij de televisie-uitzendingen van Koninginnedag, sinds 1952, kreeg het feest een steeds nationaler karakter.

  • ANP
    Het defilé op Koniginnedag in 1952
  • ANP
    Prins Claus tijdens de Koninginnedagviering in 1979 op Paleis Soestdijk

Haar dochter Beatrix besloot aan de datum van Koninginnedag vast te houden. Bij haar inhuldiging in 1980 richtte zij zich tot de scheidend koningin: "Lieve moeder, vandaag is uw geboortedag. Uit diepe, diepe dankbaarheid voor alles wat wij van u ontvingen, zal deze dag- ook in de toekomst- verbonden blijven met uw wijsheid, uw medeleven, uw moederliefde, want deze dag zal blijven: Koninginnedag!"

Overigens vertelde Willem-Alexander aan de vooravond van zijn inhuldiging dat zijn moeder vooral om praktische redenen gekozen had voor het vieren van haar verjaardag op de geboortedag van haar moeder. Beatrix eigen verjaardag is op 31 januari, middenin de winter, als het niet aantrekkelijk is buiten te gaan feesten.

De datum bleef dus dezelfde, maar de inhoud van de dag moderniseerde de nieuwe koningin wel. Voortaan kwamen de onderdanen niet meer naar haar toe, maar zocht het jarige staatshoofd ze zelf op in twee gemeentes, met haar familie, om de dag mee te vieren.

Koningin Beatrix en prins Claus duiken op Koninginnedag in 1988 onverwacht op in de Jordaan

Toen Willem-Alexander koning werd, wilde hij het ook weer anders. Hij verplaatste Koningsdag naar zijn eigen verjaardag, 27 april. In het interview aan de vooravond van zijn inhuldiging zei hij het mooi te vinden dat de nationale feestdag gekoppeld is aan de verjaardag van degene die op dat moment het symbool van eenheid en continuïteit van Nederland is.

In Dordrecht schetste hij een jaar later in een toespraak voor de Koninklijke Bond van Oranjeverenigingen zelf de contouren voor de nieuwe viering van Koningsdag: "een samenbindend feest dat heel veel mensen in ons Koninkrijk - en zeker ook onze familie - dierbaar is".

De koning noemde het een feest dat zich altijd heeft aangepast aan nieuwe tijden. "Dat is ook zo mooi eraan: continuïteit en vernieuwing. Een traditie die voortdurend voeling houdt met de tijd."

Vanaf 2015 bezoekt Willem-Alexander nog maar één gemeente. Dat was ook ingegeven door de teruglopende kijkcijfers op de momenten dat veel mensen bij de televisie-uitzendingen afhaakten als de koninklijke familie zich verplaatste van de ene naar de andere gemeente.

Koningsdag 2015 in Dordrecht

Ook wenste hij voortaan een feestelijke 'grande parade', "een kleurrijk spektakel waarin de inwoners van de gemeente en de omringende streek kunnen laten zien waarop ze trots zijn". Voor die vernieuwing greep hij terug naar het verleden. De grande parade moest een vernieuwde versie worden van het defilé van zijn grootmoeder op Soestdijk, een defilé op locatie. "Zo kan op Koningsdag een element uit vroeger jaren in een andere, nieuwe gedaante weer terugkeren."

Willem-Alexanders ambitie naar vernieuwing lijkt op dit punt mislukt. In het programma van Amersfoort is geen grande parade te vinden. Ook bij de viering van Koningsdag vorig jaar in Groningen ontbrak die.

Terug van weggeweest: het Wilhelmus

Terwijl een andere traditie onopgemerkt wél weer werd ingevoerd. Sinds Willem-Alexander koning is, klinkt aan het eind van zijn verjaarsbezoek het Wilhelmus. Iets wat onder Beatrix na haar bezoek aan Meppel in 2002 verdween. Volgens de Rijksvoorlichtingsdienst gebeurde dat op initiatief van de gemeentes die de koning bezocht. Het staatshoofd vindt het samen zingen van het volkslied zelf ook een mooie manier om te verbinden.

Amersfoort heeft voor de jarige en zijn familie onder andere een regionale quiz en een presentatie van de meer dan 120 nationaliteiten van de gemeente bedacht op Koningsdag.

Over een jaar of dertig kan Amalia een nieuwe poging doen Koninginnedag aan haar wensen en de eisen van de tijd aan te passen. Haar verjaardag valt op 7 december, als het, net als op de verjaardag van haar grootmoeder Beatrix, te koud is voor een volksfestijn buiten.

Deel artikel:

Advertentie via Ster.nl