Carmen y Lola: film over de verborgen wereld van lesbische Roma

• Rop Zoutberg

  correspondent Spanje

Het is een ongewone kus in een besloten gemeenschap. De Roze Filmdagen in Amsterdam openen vanavond met de Spaanse film Carmen y Lola. De film gaat over de lesbische relatie tussen twee Roma-vrouwen. Het is voor het eerst dat een regisseur zich aan dit beladen thema waagt.

Je moet wel een beetje dapper zijn om deze film te draaien, erkent Arantxa Echevarria, maakster van de in Spanje bejubelde film. "Ik ben vrouw, ik kom niet uit hun wereld. Je moet echt binnendringen om iets te vertellen over hun verborgen wereld. Homoseksualiteit is in de wereld van de gitanos niet alleen een taboe. Het is regelrechte zonde."

We ontmoeten elkaar aan de rand van Madrid, niet heel ver van de voorstad Vallecas waar ze de film maakte. De twee Roma-meiden uit de film zien elkaar voor het eerst op de zondagsmarkt. Lola weet al langer dat ze lesbisch is. Carmen lijkt voorbestemd voor een huwelijk en een minstens zo voorspelbaar leven in een kapsalon.

Bekijk hier de trailer van Carmen y Lola:

"Ontdekken ze in de gemeenschap een homoseksueel, dan wordt hij of zij thuis vastgehouden", weet Echevarria. "Ze scheren hun hoofden kaal zodat ze er niet over piekeren de straat op te gaan." Ze was zes jaar bezig met de film. Steeds was er overleg met vertegenwoordigers van de gemeenschap. Ze wilden liever dat ze een film maakte over het geweld, desnoods over drugs. Het onderwerp van twee verliefde meisjes lag te gevoelig.

De gitanos, zoals de Roma in Spanje worden genoemd, zijn afkomstig uit India en Pakistan. Zes eeuwen geleden trokken ze het Iberisch schiereiland binnen en zouden vasthouden aan hun tradities. "Ze zijn altijd slachtoffer geweest. De laatste donkere periode was de Franco-dictatuur. Alles wat niet puur Spaans was, moest verdwijnen. Als gevolg bleef het een aparte gemeenschap."

Kritiek

Zaira Romero speelt de hoofdrol. Ze was pas 17 tijdens de opname van de film. Hoewel ze eruitziet als een Roma is ze dat niet, zegt ze. Net zo min als ze lesbisch is. "Ik vond het wel moeilijk. Niet vanwege het onderwerp, maar wel om het te spelen. In de scène waarin we elkaar zoenen, deden we bij elkaar parfum op die we lekker vonden ruiken."

Nog voordat de film in première ging, kwam er kritiek vanuit allerlei groepen. Romero: "We zouden bezeten zijn door de duivel. Gelukkig verstomden de bezwaren toen Carmen y Lola draaide. Er was nogal angst dat er allerlei naaktscènes in zaten. Toen mensen ontdekten dat je die niet ziet, gingen ze veel meer naar de inhoud kijken."

Er zijn ongeveer een miljoen Roma in Spanje. Volgens Gonzalo Montaño van de stichting Secretariado Gitano is lang geprobeerd met de Roma af te rekenen. "Je gelooft bijna niet dat nog altijd naar ons wordt gewezen als mensen die niet willen integreren. Het recht op werk of het recht op een woning is niet zo vanzelfsprekend als je uit deze groep komt."

Montaño weet niet of hij gelukkig is met het succes van de film. "Je kijkt naar een verzonnen verhaal. Wat niet realistisch is, is het generaliseren van een bevolkingsgroep. Natuurlijk zijn er homohaters onder de gitanos. Maar dat zijn er niet meer dan je op andere plaatsen vindt. De film overdrijft."

De Roma worden beschouwd als mensen die je belazeren, meent actrice Zaira Romero. "Naar zigeuners wordt nog altijd gekeken op een manier hoe ooit ook homo's zijn behandeld. Nog niet zo lang geleden ontdekten we dat de wereld niet heel anders is omdat er homo's zijn. Maar van samenleven met zigeuners is nog altijd geen sprake. Ze staan buiten de maatschappij."