Beste Film, maar ook een 'suikerspinversie van de racistische werkelijkheid'

• Guus Dietvorst

  redacteur Online

"De scheids heeft de verkeerde beslissing genomen." Na de Oscaruitreiking was regisseur Spike Lee kritisch over winnaar Green Book. Toen het resultaat van de categorie Beste Film bekend werd gemaakt, probeerde Lee zelfs opzichtig de zaal te ontvluchten (beveiligers hielden hem tegen bij de deur). Ook online zwol de kritiek aan: zo werd na de uitslag de Wikipediapagina van de film gesaboteerd.

Green Book vertelt het waargebeurde verhaal van de bekrompen Italiaans-Amerikaanse uitsmijter Frank Vallelonga die de chauffeur wordt van de zwarte pianist Don Shirley. Kort samengevat: de twee krijgen tijdens hun roadtrip in het zuiden van de VS van de jaren 60 te maken met racisme, discriminatie en vooroordelen (ook van elkaar), maar vriendschap overwint alles.

En de kritiek kort samengevat? Het is een te simpele, gemoedelijke, niet authentieke weergave van de werkelijkheid in het zeer ongelijke zuiden van de VS. Al sinds het uitkomen van de film is er controverse rond Green Book, legt filmjournaliste Noa Johannes van NPO 3 uit. "De film zou een te romantisch beeld geven van de tijd, een suikerspinversie van de racistische werkelijkheid."

Een achternichtje van Don Shirley verwoordt het tegen The Hollywood Report als volgt: "Ze hebben een verhaal gemaakt over de zelfontplooiing van een witte man, met het leven van een uitzonderlijke zwarte man en de geschiedenis van zwarte onderdrukking als achtergrond."

Bekijk hieronder de trailer van Green Book:

De Vlaamse scenarist Raf Njotea snapt de onrust rond de film wel, hoewel hij het thema kan waarderen. "Kijk, het is natuurlijk best relevant: de film gaat over een zwarte man, die ook nog homoseksueel is. Maar het is te oppervlakkig. Zo'n film kan veel poëtischer en minder gezapig."

Een scène viel hem in het bijzonder tegen. Ergens in het midden van de film komen de twee hoofdpersonen in the middle of nowhere stil te staan langs de weg. Op een akker is een groepje arme zwarte mensen aan het werk, Shirley en Vallalonga kijken er geschokt en zwijgzaam naar. "Dat is zo concreet en fantasieloos", zegt Njotea. "Bij tijd en wijle is de film irritant oppervlakkig."

Die oppervlakkigheid zit ook in het einde, vinden beide filmkenners. In de laatste scène wordt Don Shirley uitgenodigd aan de kerstdis bij de familie Vallalonga. De Italiaans-Amerikanen aan tafel zijn eerst nog onwennig, maar in een mum van tijd is het een vredig en gezellig geheel. The End.

Hollywoodeinde

"Een echt voorspelbaar Hollywoodeinde", zegt Johannes. "Daar zijn ze natuurlijk gek op in Amerika." Njotea: "Als je een happy end wil, dan kom je al snel uit bij gezapig. Ik had het beter gevonden als er meer vragen waren opengebleven."

Maar hoort het niet gewoon zo te zijn dat een typische Hollywoodfilm de prijs voor Beste Film krijgt tijdens een awardshow in Hollywood, waarbij Hollywoodmensen met een Hollywoodsmaak de dienst uitmaken?

Nee, vinden beiden. Misschien wás de Oscaruitreiking traditioneel, maar de laatste jaren steeds minder. In 2017 werd Moonlight gekroond tot Beste Film, vorig jaar Shape of Water. De eerste gaat over de zoektocht naar liefde van een zwarte Amerikaanse jongen, de tweede over een waterwezen dat verliefd wordt op een vrouw die niet kan spreken.

"Ik denk dat mensen daardoor hoop hebben gekregen", zegt Johannes. "Hoop dat ook andere films kunnen winnen. Die hoop werd vannacht misschien een beetje de grond in geboord."

"De Oscars blijven de grootste awardshow", vindt Njotea. "Veel verschillende soorten publiek projecteren hun hoop en dromen hierop." En dat dat nergens toe heeft geleid dit jaar lag niet aan de nominaties, vindt hij. "Er waren dit jaar films genomineerd die op een authentiekere manier het verhaal van minderheden vertellen."

Een van die films was Roma, over een dienstmeisje in het Mexico van de jaren 70, een andere was BlacKkKlansman van Spike Lee, over een zwarte politieagent die de Ku Klux Klan infiltreert. Voor het script kreeg Lee een Oscar, in de categorie Best Film dus niet. Alweer niet.

Dertig jaar geleden verloor Lee met zijn film Do the Right Thing van Driving Miss Daisy, over een zwarte chauffeur die een witte oudere vrouw rondrijdt (aan het begin gaat het wat stroef, aan het einde zijn ze vrienden). "Ik verlies elke keer als er een chauffeur is die iemand anders rondrijdt", grapte Lee na de uitreiking.