Consument somberder: 'We zien vooral dingen die ons geld kosten'

"Het is een beetje een raadsel waarom het vertrouwen is afgenomen", reageert hoofdeconoom van het CBS Peter Hein van Mulligen op de nieuwste cijfers van het consumentenvertrouwen. Vandaag werd bekend dat we voor het eerst in vier jaar pessimistisch zijn over de economie, terwijl we wel in economisch gunstige tijden zitten.

Normaal gesproken gaan consumentenvertrouwen en economische groei hand in hand. Waarom nu niet? Van Mulligen heeft geen alomvattend antwoord op die vraag, maar denkt aan een aantal oorzaken voor ons somberen. "We vragen mensen naar de economische situatie in het algemeen en hoe ze naar hun eigen situatie aankijken. Die zijn nu beide negatief."

Het nieuws over de economie levert geen optimistisch beeld op, somt de econoom op. "De onzekerheid over de brexit, handelsoorlog met China, gele hesjes in Frankrijk en een kwakkelende Duitse economie." Maar dat betekent niet je het als Nederlander slecht hebt, zegt hij. "Zo is de kans op een baan groot, de arbeidsmarkt is goed: mensen komen makkelijk aan werk."

Daar staat tegenover dat we de gevolgen van een aantal lastenverzwaringen in onze portemonnee hebben gemerkt. "Mensen hebben voor het eerst inzicht in hun energierekening gehad en in de supermarkt is de btw gestegen. De overheid compenseert dat met lagere inkomensbelasting, maar voor veel mensen zit die loonstijging nog in het vat. Het lijkt erop dat die reparatie in de persoonlijke situatie wat tegenvalt. We zien nu vooral dingen die ons geld kosten."

Volgens Hans Dagevos, consumptiesocioloog aan de Wageningen Universiteit geldt die somberheid niet alleen voor ons uitgavepatroon. "We kunnen somber zijn over de politiek, de staat van het land. We voelen ons misschien minder op ons gemak als het gaat om immigratie of bijvoorbeeld integratie. De veranderingen in het klimaat, die komen ook op ons af. Nu ook weer die energienota die tegenvalt en mensen denken al snel: zie je wel, ik ben weer de sjaak."

Cocooning

Hoewel het vertrouwen is afgenomen, we geven nog steeds geld uit. Zo wordt een grote aankoop als een huis niet geschuwd, hoewel de bereidheid wel iets is afgenomen. "We hebben natuurlijk tien jaar onze hand op de knip gehad, we willen nu weer geld uitgeven", zegt Dagevos. "We verhuizen meer, doen aan cocooning. We hebben invloed op onze omgeving thuis, daar voelen we ons wel veilig. En dus geven we daar meer geld aan uit, aan bijvoorbeeld de inrichting, om die omgeving aangenaam te maken."

Het is nu voor het eerst in jaren dat er meer pessimisten dan optimisten zijn onder de geënquêteerden bij het CBS. Econoom Van Mulligen wijst erop dat het vertrouwen met het cijfer -2 nog maar een kleine negatieve indicator is. Het dieptepunt werd bereikt in maart 2013, toen was het maar liefst - 41.

Van Mulligen wijst er ook op dat het consumentenvertrouwen vaak vooruitloopt op de economische groei. "Zo zagen we bij de vorige economische crisis in 2008 al een jaar eerder een daling in het vertrouwen. Laten we hopen dat het nu anders is."