ACM onderzoekt of kwetsbare zzp'ers prijsafspraken mogen maken

De onderhandelingspositie van een deel van de freelancers in Nederland is te slecht, vindt de Autoriteit Consument en Markt (ACM). Daarom moeten ze in sommige gevallen misschien gezamenlijke prijsafspraken kunnen maken.

Dat zegt Martijn Snoep, de bestuursvoorzitter van de ACM, in een interview met het Financieele Dagblad. De uitspraak is opvallend, omdat de toezichthouder normaal gesproken juist grote collectieve prijsafspraken moet voorkomen.

Als ondernemingen samen tien procent of meer van de markt hebben, en samen bijvoorbeeld een minimumprijs afspreken waarvoor ze hun producten verkopen, kan er sprake zijn van kartelvorming. En dat mag niet volgens de wet.

Maar in het geval van zzp'ers hoeft daar geen sprake van te zijn, legt een woordvoerder van de ACM uit aan de NOS. "We zijn nu aan het kijken of er binnen de mededingingswet aan de onderkant van de arbeidsmarkt afspraken mogelijk zijn."

Geen minimumloon

Het gaat de toezichthouder dus nadrukkelijk niet om alle zzp'ers, maar om de kwetsbare groep freelancers die zich gedwongen voelen zulke lage prijzen te vragen dat ze niet een bestaansminimum op kunnen bouwen.

Zelfstandigen vallen niet onder een cao, en kunnen dus ook niet terugvallen op rechten die er in een cao voor werknemers in een sector zijn afgesproken. Ook geldt er voor hen geen wettelijk minimumloon.

Hoe groot de groep kwetsbare zelfstandigen in Nederland is, wie dat precies zijn en hoe ze gedefinieerd moeten worden, is nog onduidelijk. Dat onderzoekt de ACM nu. Waarschijnlijk gaat het om mensen die bijvoorbeeld werken als schoonmaker of pakjesbezorger.

Uitzonderingen

Als ze samen goed zijn voor minder dan 10 procent van de markt waarin ze actief zijn, is er volgens de wet hoe dan ook niets aan de hand als ze samen een minimumloon eisen. Maar ook als de groep groter is dan dat, kunnen ze een beroep doen op uitzonderingsregels en toch samen afspraken maken.

Een freelancer die zulke afspraken met anderen wil maken, moet volgens de ACM aan vier eisen voldoen: "De afspraken leveren voordelen op voor uw manier van werken en zijn goed voor de welvaart, u geeft een eerlijk deel van deze voordelen terug aan uw klanten, de afspraken gaan niet verder dan strikt noodzakelijk en er blijft ruimte voor concurrentie."

Overigens voorziet de ACM voorlopig geen aanpassing van de mededingingsregels. Mocht er uit het onderzoek blijken dat freelancers samen meer afspraken kunnen maken over minimale arbeidsvoorwaarden, dan moet dat vooral een aansporing voor hen zijn om dat ook daadwerkelijk te doen. Het moet dan duidelijk zijn dat de toezichthouder niet zal ingrijpen.

Meer zzp'ers

Het aantal zzp'ers in Nederland is de afgelopen jaren flink toegenomen, blijkt uit een analyse van de arbeidsmarkt die het Centraal Bureau voor de Statistiek gisteren publiceerde.

In 2003 werkten er nog 634.000 mensen als zelfstandige zonder personeel. Afgelopen jaar waren het er al 1.074.000. Dat is grofweg een op de acht werknemers in Nederland.