'Oudejaarsdag was in de oorlog geen feest, maar een dag om te herdenken'

Vanavond zit Jan Rutteman (99) bij zijn zoon verderop om 2018 af te sluiten. "Het is toch altijd een dag om even terug te kijken." Rutteman haalt herinneringen op aan bijna een eeuw nieuwjaarsvieringen.

"De eerste keer zal ik nooit vergeten", zo begint hij te vertellen. Op 5-jarige leeftijd ging Jan Rutteman met zijn ouders en een broer met de auto van Zeist naar Rotterdam. In die tijd had nog bijna niemand een auto. Ook snelwegen waren er nog niet, waardoor het een lange reis was. "Het was met zo'n T-Ford. Natuurlijk zonder verwarming en de ramen waren van plastic. Het was koud, koud, koud!"

Ongeveer halverwege de reis begon zijn broertje van 2 vervelend te doen. "Mijn vader wilde hem even goed de les lezen, dus parkeerde hij de auto in de berm. Maar per ongeluk drukte hij het verkeerde pedaal in en daar ging de auto, het water in." Bij een boer in de buurt mocht het gezin zich opwarmen aan de kachel. "Maar ik weet nog dat we koud in Rotterdam zijn aangekomen."

Rutteman kijkt terug op een "verschrikkelijke" jaarwisseling, dat jaar. "Je kreeg ook nog eens geen stoel". Na de lange, koude reis, werd hij op de grond, naast de eettafel gezet. "Als kind telde je niet mee. Pas vanaf een jaar of 8 mocht je aan tafel zitten."

Tegenwoordig zien we de jaarwisseling als een viering, maar dat was in periode van oorlog wel anders. "Dat was vreselijk", zegt Rutteman. "Oudejaarsdag was een dag om te herdenken en zoveel mogelijk bij elkaar zijn."

Hij vertelt over zijn jongste broer (van 8 kinderen), die ondergedoken zat in Loosdrecht. "Bij de bakker achter het hout", zegt Rutteman. "De bakkerszoon, een goede vriend van mijn broer, werd daar achterna gezeten met geweren. Hij is uiteindelijk gefusilleerd in Westbroek. Dat vergeet je niet."

Op Oudejaarsavond zat het (incomplete) gezin thuis rond de radio om naar Radio Oranje te luisteren. "Zoveel mogelijk bij elkaar zijn." Rutteman wist de radio in huis te halen als eerste deal die hij sloot toen hij als jongeman van de handelsschool kwam. "Die kwamen uit Amerika en daar heb ik de hele familie mee voorzien."

Pas jaren later beschikte Rutteman over een televisie, toen hij en zijn vrouw 25 jaar getrouwd waren. "Toen kregen we onze eerste", zegt hij. De oudejaarsconferences die in Nederland sinds jaar en dag op televisie zijn, werden zeer gewaardeerd. "Wim Kan was een goeie, een beschaafd mens. Net als Corry Vonk. Ook Seth Gaaikema was aardig, maar tegenwoordig heb je dat onbeschaafde vloekbeest."

Hij doelt daarmee op Youp van 't Hek. "Daar luister ik echt niet naar hoor." Maar ook andere cabaretiers van vandaag de dag worden niet gewaardeerd. "Je moet de massa niet geven wat ze willen, maar de mensen wat meegeven. Dat is volgens mij je taak op dat moment, om wat inhoud mee te geven."

Tegenwoordig staat op Oudejaarsavond de televisie uit. "De laatste jaren zette ik mijn eigen muziek aan. Eerst met cassettebandjes, later cd's. Die kan ik zelf uitzoeken, daar ben ik gelukkig vrij in."

Geheim

Op de vraag hoe het kan dat Rutteman op zijn leeftijd nog zo kwiek is, heeft hij geen duidelijk antwoord. "Maar ik heb nooit gedronken en gerookt", geeft hij als mogelijke oorzaak. Op Oudejaarsavond staat er dan ook geen champagne, maar bruisend water op tafel. "Ik ben gelukkig 99 jaar oud geworden. En ik heb er nog wel even in zin, in het leven!"