'Openbaarmaking stukken kabinetsformatie kan anders'
De werkwijze rond de openbaarmaking van stukken na een kabinetsformatie moet worden aangepast. Dat is een van de aanbevelingen van een commissie die de formatie van vorig jaar heeft bestudeerd. De commissie onder leiding van de Nijmeegse hoogleraar Bovend'Eert onderzocht in opdracht van de Tweede Kamer de procedure bij de totstandkoming van het derde kabinet Rutte.
Bovend'Eert komt tot de conclusie dat de formatie van 2017 procedureel ordentelijk is verlopen en hij beveelt dan ook aan om de werkwijze in grote lijnen voort te zetten. Het was de tweede formatie waarbij de Tweede Kamer het voortouw had, in plaats van de koning(in). De Kamer wijst tegenwoordig zelf de (in)formateurs aan. De onderzoekscommissie zegt dat het een 'moeilijkere' formatie was dan in 2012 (langer, meer partijen en meer rondes), maar dat de procedure zich bewezen heeft.
Openbaarheidstoets
Als een van de aandachtspunten noemen de onderzoekers de vraag welke stukken na de totstandkoming van het kabinet al dan niet geheim moeten blijven. Die kwestie speelde nadrukkelijk bij de discussie over de afschaffing van de dividendbelasting en er waren conflicten over of iets nu een intern memo was of een stuk dat aan de Tweede Kamer moest worden gegeven.
De tot nu toe gevolgde lijn is dat stukken die via de informateur bij ministeries worden opgevraagd openbaar worden. En als politici op een andere manier papieren vragen bij ministeries, blijven die in principe geheim. De commissie stelt nu voor voortaan per stuk een 'openbaarheidstoets' uit te voeren.
Dat zou betekenen dat elke keer uitdrukkelijk wordt bekeken of een stuk openbaar kan worden of dat het vertrouwelijk moet blijven. Dat zou kunnen op een manier zoals die nu al gebeurt als iemand een beroep doet op de Wet openbaarheid van bestuur.
De commissie ziet weinig in een rechtstreeks gekozen formateur. De staatscommissie-Remkes noemde die constructie in een tussenrapport een aantrekkelijke optie, maar Bovend'Eert wil liever doorgaan op de ingeslagen weg.
